خانه لاری های یزد

شما زمانی که به یزد سفر میکنید به دل تاریخ ایران سفر کردید و قرار است جاذبه‌هایی را ببینید که شما را شگفت زده کند. یکی از این جاذبه‌ها خانه‌های قدیمی است که وجود دارند که البته برخی از آنها همان کاربری خانه را حفظ کرده اما برخی دیگر تبدیل به اقامتگاه یا هتل سنتی شده است.

البته هستند خانه‌هایی هم هستند که درونشان موزه برپا شده و آثاری در خود به نمایش گذاشته است. یکی از این خانه‌ها، خانه لاری های یزد است که عمارتی است بزرگ، باشکوه و از لحاظ معماری کم نظیر. خانه لاری ها توسط افرادی از شهر لار استان فارس در زمان قاجاریه و در سال …

همانطور که در دیباچه و مقدمه مطلب عرض کردیم، این خانه متعلق به دوران قاجار می‌باشد دورانی که بیشتر از هر زمان دیگری خانه‌هایی بزرگ و با شکوه از خود به جا گذاشته است.

داستان از این جا شروع می‌شود که روزی روزگاری عده‌ای از تجار شهر لار که از خاندان لار استان فارس بودند رهسپار سفری می‌شوند به یزد. این سفر آنها نه فقط برای سکونت بلکه برای آغاز فعالیت‌های تجاری نیز بوده است.

سرانجام در دوران ناصر‌الدین‌شاه و در سال 1286 و توسط حاج محمد ابراهیم لاری سنگ بنای خانه لاری های یزد زده شد و یکی از زیباترین خانه‌های سنتی یزد ساخته شد. این خانه دوران خوشی را سپری میکرد و تا زمان اواخر دوران رضا شاه پهلوی محل زندگی اعیان و اشراف بوده.

بعدها و پس از موروثی‌شدن خانه، خانه لاری های یزد تبدیل به خانقاهی برای دراویش شد و محل زندگی دراویش نعمت اللهی. اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود و خانه بعد از زندگی دراویش مخروبه می‌شود و به دست شخصی به نام علی یزدی‌نژاد رسید.

سرانجام در سال 1363 بود که این خانه دوست‌داشتنی و زیبا توسط میراث فرهنگی یزد از آقای یزدی‌نژاد خریداری شد. در آن زمان خانه نیاز شدیدی به بازسازی و مرمت داشت که این عملیات نیز آغاز شد. امروزه خانه لاری های یزد زیر نظر سازمان اسناد و کتابخانه ملی اداره می‌شود.

از معماری بی‌نظیر خانه لاری ها هر چیز که بگوئیم کم گفتیم. بخش‌های مختلفی در این خانه وجود دارد که شامل : ایوان اصلی خانه، حیاط اصلی، غروب نشین، بادگیر، سرداب، حیاط میانی و حیاط سوم که به اختصار در مورد آنها توضیح میدهیم.

ایوان : قطعا میتوانیم ایوان را نقطه اصلی خانه بدانیم. ایوان در قسمت جنوبی خانه و حیاط اصلی قرار دارد و پیوند خاصی میان این دو المان در خانه وجود دارد. این ایوان را یکی از پرکارترین بخش‌های این خانه میدانند.

ایوان نقش بیار مهمی را در تابستان و فصول گرما ایجاد میکرده، هم به دلیل محیط بزرگی که دارد که برای مهمانی‌ها و شب‌نشینی‌ها مورد استفاده قرار میگرفته هم به دلیل سایه بزرگی در طول روز دارد و هوای خنک را در کل ایوان به وزش در می‌آورد.

حیاط اصلی خانه: اصلی‌ترین بخش خانه حیاط آن می‌باشد. حیاطی مستطیلی شکل با حوضی در وسط که اتاق‌ها و فضاهایی را در اطراف خود دارد و این خانه هم مانند دیگر خانه‌های سنتی و قدیمی به صورت گودال باغچه ساخته شده است یعنی حیاط از سطح کوچه پایین‌تر است.

غروب نشین: اگر در عکس‌ها دقت کنید تختی روی حوض قرار دارد که قدمتی دیرینه دارد که با سه پله از حیاط اصلی جدا می‌شود، به این تخت غروب نشین میگویند زیرا که در زمان غروب بزرگان و اهالی منزل روی آن، عصر را سپری میکردند.

بادگیر: بادگیر اصلی این خانه در گوشه عمارت و پشت ایوان ساخته شده که یکی از تمایزهای بادگیر این خانه با دیگر خانه‌های بادگیر‌دار است زیرا که در دیگر خانه‌ها بادگیر در محور اصلی خانه قرار دارد . کار بادگیر نیز شکست باد و خنک کردن فضای داخلی ساختمان است.

سرداب: زیر ایوان خانه لاری های یزد سردابی هویداست که عمق آن 6 متر می‌باشد و با پیمودن 38 پله به انتها سرداب می‌رسید. سقف این سرداب نیز از گچ و نی ساخته شده. این سرداب محل نگهداری گوشت و مواد فاسد شدنی بوده.

حیاط میانی: شبیه به حیاط اصلی. در جنوب غربی حیاط با ایوانی بزرگ مواجه می‌شود که از سایر فضاهای حیاط متمایز است و در دیگر بخش‌های حیاط با سه دری و چنج دری و هفت دری مواجه می‌شوید. این حیاط نیز یکی از زیباترین بخش‌های خانه می‌باشد.

و

حیاط سوم: در قسمت شمال شرقی خانه لاری های یزد، یک حیاط دیگری وجود دارد که نسبت به حیاط اصلی کمی بالاتر ساخته شده است البته که نکته جالب توجه این است که ورودی و خروجی این حیاط از عمارت اصلی جداست و بخشی مستقل از عمارت اصلی می‌باشد.

در سطور بالا گفته شد که این خانه دارای 3 حیاط اصلی، میانی و سوم می‌باشد که از طریق یک هشتی به هم متصل می‌شوند. افراد و مهمانهایی که برای دیدن بزرگ خانه می‌آمدند برای اجازه و ورود به حیاط اصلی باید در این هشتی منتظر می‌ماندند.

یکی دیگر از نکات جالب این خانه، چهار فصل بودن آن است. اینطور توضیح دهیم که هر خانه برای خود دارای بیرونی، اندرونی و شاه نشین می‌باشد که خانه لاری ها نیز از این قاعده مستثنی نیست.

از این لحاظ که هر قسمت از خانه مخصوص یک فصل می‌باشد یعنی قسمت شمالی برای فصل زمستان و قسمت جنوبی برای فصول گرم و تابستان مناسب است زیرا بادگیر در این قسمت وجود دارد.

قسمت شرقی که مطبخ و سرداب و اتاق آیینه بوده برای فصل پاییز و قسمت غربی خانه هم بهارخواب بوده که برای فصل بهار بسیار مورد استفاده قرار میگرفته.

آدرس و ساعات بازدید : خانه لاری های یزد در محله فهادان و در مجاورت عمارت کلاه فرنگی قرار دارد. ساعت بازدید از این خانه باشکوه از 09:00 تا 19:00 می‌باشد.

هزینه ورودی : هزینه بازدید از خانه لاری‌ها برای اتباع ایرانی 4.000 تومان و برای اتباع خارجی 50.000 تومان می‌باشد.

مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای دیدن خانه لاری های یزد کافی است 30 دقیقه تا 1 ساعت وقت بگذارید تا بتوانید کل خانه را بازدید داشته باشید.