شهر تاریخی پرگامون
پرگامون نام شهری باستانی است در آغاز قرن چهارم در منطقه میسیا در دوران باستان به وجود آمد و امروزه در شهر بِرگاما در استانِ ازمیرِ ترکیه واقع شده است. این شهر باستانی که بین سال‌های 282 تا 133 قبل از میلاد مسیح پایتخت پادشاهی سلسله آتالید بوده است نام خود را از پرگاموس، قهرمان اسطوره ای یونان گرفته است. شهر باستانی پرگامون به همراه شهر تاریخی اِفِسوس از جمله شهرهای باستانی و تاریخی در استان ازمیر ترکیه محسوب می‌شوند.
از سایر جاذبه های دیدنی و باستانی ازمیر می‌توان خانه مریم مقدس در ازمیر و معبد آرتمیس را نام ببریم.
[lwptoc title=”فهرست مطالب”]
موقعیت جغرافیایی پرگامون
پرگامون در دره باکرچای و روی کوهی به نام آکروپلیس یا ارگ در شمال شهر ازمیر واقع شده است و تا دریای اژه در حدود 30 کیلومتر فاصله دارد.
تاریخچه شهر پرگامون
همان طور که پیش از این اشاره کردیم شهر تاریخی پرگامون از اوایل قرن چهارم قبل از میلاد وجود داشته است اما جالب است بدانید که تنها در عصر هلنیستی (323-30 قبل از میلاد) اهمیت پیدا کرد، یعنی زمانی که تحت سلطه سلسله آتالید بود. در این دوران کاخ و قلعه حکمرانی روی تپه یعنی روی منطقه آکروپلیس و خود شهر روی دامنه های پایینی قرار داشت.
آکروپلیس در زبان یونانی به معنای “شهر در بالا” است و در واقع، بلندترین نواحی شهرها در دوران هلنیستی بود. ساکنان اولیه شهرها به منظور محافظت از خود در برابر حملات دشمن در قسمت‌های مرتفع و شیب‌دار مستقر شده‌اند.
با گذشت زمان، شهرها از مناطق مرتقع مانند تپه‌ها به مناطق پایین‌تر گسترش و توسعه پیدا کرد. اما آکروپلیس همچنان حفظ شد تا مردم در زمان حملات دشمن از آن به عنوان پناهگاه استفاده کنند.
شهر تاریخی پرگامون به عنوان پایتخت سلسله آتالید در دوره هلنیستی؛ قدرت سیاسی، هنری و فرهنگی زیادی داشت و روابط دوستانه‌ای با تمدن‌های معاصر خود برقرار کرد. این سلسله یکی از بزرگترین کتابخانه‌ها را در پرگامون تأسیس کرد.
پس از اینکه شهر در سال 133 قبل از میلاد به رومیان رسید، پرگامون به یک کلان شهر تبدیل شد به‌طوری‌که در دوره امپراتوری روم پایتخت حکمرانی رومیان در آسیا شد. رومی‌ها همانند سلسله آتالید ارتباطات سیاسی، فرهنگی، هنری و .. را با ممل دیگر حفظ کرده و در حتی برای توسعه و گسترش آن اقداماتی انجام دادند که از جمله آن می‌توان به ساخت سالن تئاتر، معبد تراژان و سراپئوم در دوره بیزانس و پناهگاه Asclepion که مرکزی شفا بخش بود که آب چشمه مقدس در آن جریان داشت.
همچنین یکی از هفت کلیسای مهم در محدوده قاره آسیا در این شهر قرار داشت که همگی این موارد از اقدامات حکومت روم برای توسعه و گسترش فرهنگ، هنر و … بود.
عصر هلنیستی یا تمدن هلنیستی به دوره‌ای از تاریخ یونان باستان گفته می‌شود که از زمان درگذشت اسکندر مقدونی در سال ۳۲۳ پیش از میلاد مسیح شروع می‌شود و تا زمان پدید آمدن امپراتوری روم و حکمرانی اوگوستوس ادامه پیدا می‌کند. در این دوران تأثیر فرهنگی و قدرت یونان در اروپا و آسیا در اوج خود قرار داشت، به طوری که مرکز فرهنگی و تجاری این دوره اسکندریه مصر بود، و فرهنگ یونانی در سراسر منطقۀ مدیترانه و خاور نزدیک گسترش یافت.
کتابخانه شهر پرگامون
کتابخانه پرگامون در شهر پرگامون توسط پادشاه آتالید یومنس دوم تأسیس شد و پس از کتابخانه اسکندریه مصر به مشهورترین و معتبرترین کتابخانه و مرکز آموزشی تبدیل شد.
استفاده از این کتابخانه تا دوره بیزانس ادامه یافت.حاکمان و پادشاهان سلسله آتالید که در سال 281-133 قبل از میلاد بر پرگامون (در آسیای صغیر، ترکیه امروزی) حکمرانی می‌کرند برای تثبیت حکومت خود به عنوان حاکمان برجسته، جایگاه هنری و فرهنگی پرگامون را ارتقا دادند که از جمله اقدمات آنها تاسیس کتابخانه پرگامون بود. یومنس دوم که به ادبیات و متون علمی بسیار علاقه‌مند بود کتابخانه پرگامون را ضمیمه معبد آتنا در آکروپلیس کرد. گفته می شود که این کتابخانه در دوران اوج خود 200 هزار جلد کتاب داشت که عمدتاً روی کاغذ نوشته شده بودند.
با توجه به اینکه در آن زمان اکثر کتابها روی پوست حیوانات نوشته می‌شدند وجود این تعداد کتاب کاغذی بسیار حائز اهمیت بود.در این دوره به محققان پیشنهاد نوشتن کتاب می‌شد در نتیجه استفاده از پوست دباغی شده در شهر افزایش پیدا کرد و شهر تاریخی پرگامون به نوعی به اصلی‌ترین تامین کننده پوست در این دوران تبدیل شد.
با توجه به اینکه در آن زمان اکثر کتابها روی پوست حیوانات نوشته می‌شدند وجود این تعداد کتاب کاغذی بسیار حائز اهمیت بود.در این دوره به محققان پیشنهاد نوشتن کتاب می‌شد در نتیجه استفاده از پوست دباغی شده در شهر افزایش پیدا کرد و شهر پرگامون به نوعی به اصلی‌ترین تامین کننده پوست در این دوران تبدیل شد.
رقابت بین کتابخانه اسکندریه و کتابخانه پرگامون
در این دوره بین کتابخانه‌های پرگامون و اسکندریه رقابت شکل گرفت، مسئولان هر یک از این کتابخانه‌ها تمام تلاش خود را برای به دست‌آوردن کتابهای نفیس انجام می‌دادند، در این برهه از زمان بسیاری از محققان کتابهای نفیس و کتابخانه‌های شخصی خود را پنهان کردند تا از مصادره کتابهای خود به دستور پاشاهان آتالید یومنس و برادرش آتالوس دوم (159-138 قبل از میلاد) قبل از میلاد در پرگامون و بطلیموس پنجم (180-164) فرعون آن زمان مصر جلوگیری کنند.
سرانجام کتابخانه پرگامون
این کتابخانه همراه با بقیه شهر در زلزله‌ای در سال 262 بعد از میلاد تا حدی تخریب شد، اما شواهد نشان می‌دهد که در سال های اولیه امپراتوری بیزانس (1453-330) همچنان پای برجا بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. کتابهای این کتابخانه پیش از آنکه شهر پرگامون در سال 1300 میلادی خالی از سکنه شود توسط محققان و کتابداران به نوعی غارت شد.
ویژگی‌های شهر پرگامون
- ساختمان‌ها در شهر تاریخی پرگامون در آکروپلیس و دامنه تپه‌ها، با تراس‌های دست‌ساز و بناهای تاریخی بزرگ که بر دشت‌های اطراف اشراف داشت، شاهکاری از برنامه‌ریزی و طراحی شهر بر مبنای معماری دوران هلنیستی و سبک رومی است.
- لازم به ذکر است که آکروپولیس محل اقامت ثروتمندان و نخستین ساکنان شهر پرگامون بود اما در دوران امپراتوران بیزانس وسلاطین عثمانی؛ شهر در دامنه‌های پایین‌تر توسعه یافت.
- پرگامون و منظر فرهنگی ایجاد شده در آن گواهی بر برنامه‌ریزی وشهرسازی منحصر به فرد و استثنایی آن در دوران هلنیستی است. بناهای ارزشمندی چون اسکلپیون، معبد و پناهگاه سراپیس، پناهگاه کیبله در کاپیکایا و … از نمونه های برجسته هنر و معماری و شکوفایی فرهنگ و تمدن در این دوران هستند.
منبع:
بدون دیدگاه