مسجد رستم پاشا استانبول

مسجد رستم پاشا که توسط معمار مشهور عثمانی، معمار سینان ساخته شد، وقف عظیم خیریه‌ای بود که توسط وزیر اعظم سابق رستم پاشا تأسیس شد. این مسجد که در سال 1563، دو سال پس از مرگ پاشا به پایان رسید، به عنوان یکی از شاهکارهای متعدد سینان و از بهترین جاذبه های دیدنی استانبول و همچنین به عنوان بنای یادبودی برای ادای احترام به وزیر رستم پاشا در نظر گرفته می‌شود. رستم پاشا وزیر اعظم باهوش و سرپرست منابع مالی دوره امپراطوری عثمانی بود که تجارت و داد و ستد امپراتوری عثمانی را بسیار گسترش داد.

استعداد و سیاست او برمسائل مالی یک موهبت و توفیق برای حکومت وقت امپراطوری عثمانی بود، اما رستم پاشا میل آشکار به ثروت و قدرت را نیز به همراه داشت. او به اندازه‌ای جنجال برانگیز بود که مجبور شد از سمت وزارت اعظم کناره‌گیری کند، اما سه سال بعد که جانشین او یعنی کارا احمد پاشا با دخالت مستقیم رستم پاشا اعدام شد، به این سِمت بازگشت. قرار گرفتن مسجد رستم پاشا در یک منطقه تجاری پررونق به صورت آشکارا نشانه‌ای از سیاست‌های موفق مالی و تجاری رستم پاشا است.

وزیر اعظم رستم پاشا از معمار سینان خواسته بود بنای مسجد را در بخشی پررفت‌وآمد و شلوغ مانند بازار بسازد. سینان نیز با در نظر گرفتن این موضوع بازار ادویه به عنوان محلی برای احداث مسجد انتخاب کرد. لازم به ذکر است بنا نهادن چنین سازه مهمی در بازار با محدودیت فضا و مساحت روبه‌رو است در نتیجه مسجد رستم پاشا نسبت به سایر اماکن مذهبی مساحت کمتری دارد.

اگر از نمای دورتر نگاهی به مسجد بیندازید خواهید دید که مسجد به‌گونه‌ای در بالای مغازه‌ها قرار دارد. متأسفانه، سینان قبل از تکمیل‌شدن مسجد در سال 1563 درگذشت، اما مسجد هنوز طرح اولیه را حفظ کرده است و به همین دلیل یکی از بزرگ‌ترین کارهای او است. داخل مسجد با کاشی‌های زیبای ایزنیک (شهر معروف ترکیه با کاشی‌های دست‌ساز) در طیفی از رنگ‌ها و نقش‌های آبی طراحی شده است که هر بازدیدکننده‌ای را به وجد می‌آورد.

بسیاری از مردم مسجد رستم پاشا را نسخه کوچک‌تری از مسجد معروف آبی (مسجد سلطان محمد) توصیف می‌کنند که عمدتاً به دلیل کاشی‌های خیره‌کننده فضای داخلی آن است. قدمت این کاشی‌ها به قرن شانزدهم می‌رسد که ظاهری فوق‌العاده و منحصربه‌فرد به مسجد بخشیده است.

از دیگر آثار سینان می‌توان به مسجد معروف سلیمانیه و مسجد محرمه سلطان اشاره کرد. دیدن نمای بیرونی تمامی این مساجد حاکی از سبک معماری عثمانی است که سینان در کار خود به کار برده است. همانند سایر بناهای ساخته شده به دست معمار سینان، فضای داخلی مسجد رستم پاشا استانبول نیز با کاشی‌ها و نقش و نگارهایی بسیار ظریف و زیبا تزیین شده است.

اگر به کاشی‌کاری‌های آبی رنگ مسجد سلطان احمد علاقه‌مند هستید اما ازدحام زیاد جمعیت در این مسجد شما را از دیدن این زیبایی‌ها محروم می‌کند پیشنهاد می‌کنیم به مسجد رستم پاشا که نسبت به مسجد آبی خلوت‌تر بوده سری بزنید.در مسجد رستم پاشا همانند کاشی کاری‌های ایزنیکی مسجد آبی را در رنگ های متنوع آبی، قرمز و سبز را در مقیاسی ساده تر نظاره گر خواهید بود.

رستم پاشا در زمان وزارت خود بر استفاده از تولیدات داخلی تاکید ویژه‌ای داشت به‌طوری‌که واردات کاشی و سرامیک‌های ایتالیایی به دستور او متوقف شد و کاشی و سرامیک‌های ایزنیکی در ساختمان‌ها و مساجد ترکیه به کار برده شد. علاوه بر اینکه در مسجد رستم پاشا و مسجد سلطان احمد از کاشی‌های ایزنیکی استفاده شده است طراحی این کاشی‌ها به نوبه خود منحصر به فرد است.

طراحی این کاشی‌ها با طرحی از گل‌های متنوع و نقش و نگارهای شرقی توسط هنرمند ترک «کارا میمی» (Kara Memi) طراحی شده است. از همه این‌ها جالب‌تر استفاده از رنگ قرمز برای اولین بار در نقاشی کاشی‌ها بود چرا که به دست ‌آوردن رنگ قرمز در آن دوران بسیار سخت و دشوار بود. سایر رنگ‌های دیگر در طراحی کاشی‌ها سبز زیتونی و آبی لاجوردی است.

رستم پاشا با مهرماه سلطان، دختر سلطان سلیمان و همسرش خرم سلطان ازدواج کرد. او به واسطه این ازدواج و با پشتیبانی مادر همسرش یعنی خرم سلطان به مدت 12 سال وزارت اعظم امپراطوری عثمانی را بر عهده داشت. شایان ذکر است که او با لقب «داماد رستم پاشا» که به معنای داماد امپراطوری عثمانی است شناخته می‌شد.

ثمره ازدواج او با مهرماه سلطان دختری به نام عایشه هما شاه سلطان بود. رستم پاشا در دو دوره وزارت را برعهده داشت. در مرتبه دوم با توطئه همسر و مادر همسر خود، وزیر وقت یعنی کارا احمد پاشا (قره احمد پاشا) را به قتل رساند و مجددا به مقام وزارت برگشت. هر چند که با به قتل رساندن کارا احمد پاشا در میان مردم بسیار منفور شد و برای به دست آوردن وجاهت نزد مردم اقدام به ساخت مسجد رستم پاشا و وقف آن با هزینه شخصی خود کرد.