مسجد شیخ لطف الله اصفهان، شاهکار شاه عباس کبیر
اصفهان را نیمه خوانند از جهان 💠 صد جهان من دیده‌ام در اصفهان
سرزمینی نیک فر و با شکوه 💠 مردمانش برتر از شیـر ژیان
تا کنار زنده رودش پا نهی 💠 زنده خواهی کرد هم روح و روان
شعری که خواندید، شعری بود در وصف اصفهان که توسط یکی از شاعران ایرانی به نام جلال‌الدین همایی سروده شده است و میتواند به خوبی و در همین سه بیت شما را چنان ترغیب به سفر به اصفهان کند که دیگر به باقی گزینه‌های سفری که در ذهن دارید فکر هم نکنید.
اصفهان را باید با چشم سر و چشم دل دید، هر دو را باید هنگام بازدید از این شهر دوست‌داشتنی استفاده کنید. جاذبه‌های بی‌نظیر و شاهکاری که این شهر دارد باعث شده تا در میان تمام مردم دنیا به نصف جهان شهرت پیدا کند. به نظر شما این توصیف برای اصفهان درست است؟
در این مطلب ما قصد داریم که یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد اصفهان را به شما معرفی کنیم، مسجد شیخ لطف الله اصفهان که به جراًت میتوان گفت یکی از خاص‌ترین اماکن مذهبی نه تنها اصفهان بلکه کل ایران است.
این مسجد یادگاری است از دوران رونق و اوج معماری اصفهان یعنی دوران صفویه و شاه عباس کبیر. این مسجد در سال 1011 هجری قمری …
اگر دلتان میخواهد که بیشتر درباره مسجد شیخ لطف الله اصفهان بدانید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
نمایی از مسجد شیخ لطف الله اصفهان در شب
تاریخچه‌ای مختصر از مسجد شیخ لطف الله اصفهان
بیایید تا شما را بیشتر با تاریخچه مسجد شیخ لطف الله آشنا کنیم:
بعد از اینکه شاه عباس اول روی کار آمد و اصفهان را به پایتختی برگزید، کمر همت بست تا این شهر را به آبادانی برساند و این امر هم صورت گرفت، شاه عباس اماکن زیادی را برای این شهر احداث کرد که امروزه نیز آوازه‌اش در تمام دنیا شنیده شده است.
شاه عباس شروع به ساخت میدان نقش جهان و کاخ عالی قاپو کرد، در سال 1010 هجری قمری بود که در ضلع شرقی میدان به خرابه‌ای برخوردند که در گذشته مسجد بوده. ابتدا تصمیم داشتند که این بخش را نیز به میدان اضافه کنند و دیوار بازار را طولانی‌تر کنند اما …
تصمیم شاه تغییر کرد و خواست مسجد دیگری را همزمان با مسجد شاه بسازد و شروع به ساخت مسجد شیخ لطف الله اصفهان کرد البته در آن زمان این مسجد نامی نداشت و قرار بود بعد از پایان ساخت آن، نامی را برای این مکان عرفانی انتخاب کنند.
مسجد دقیقا روبروی کاخ عالی قاپو ساخته شد البته به دلیل بودن آن خرابه‌ها در آن قسمت از میدان، بهترین گزینه برای ساخت، مسجد بود و چون روبروی کاخ سلطنتی قرار داشت لایق بنایی بهتر و شایسته‌تر بود.
سرانجام در سال 1011 قمری عملیات ساخت مسجد آغاز شد، جالب است که بدانید 18 سال زمان برد تا مسجد ساخته شود.
مسجد شیخ لطف الله در دوران شاه عباس، به عنوان مسجدی خصوصی به شمار می‌رفت و برای عموم آزاد نبود، فقط خود پادشاه و خانواده و اشرافیان سلطنتی اجازه ورود و برپایی نماز را در این مسجد داشتند.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان در 15 دی ماه 1310 با شماره 1050 در لیست آثار ملی قرار گرفت.
نمایی زیبا از میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله اصفهان
سیاحان و جهانگردان و مسجد شیخ لطف الله اصفهان
اصفهان یکی از شهرهای مهم ایران است که مقصد بسیاری از گردشگران و سیاحان گذشته بوده که درباره این شهر و زیبایی‌هایی که دارد سخن‌ها گفته‌اند. البته نه فقط زیبایی این شهر بلکه برخی آداب و رسوم‌های آن زمان نیز در نوشته‌های آنها موجود است.
این بار بیایید تا با هم ببینیم که درباره مسجد شیخ لطف الله چه مطالبی را بیان کردند.
در ابتدا با انگلبرت کمپفر آغاز میکنیم …
- انگلبرت کمپفر گردشگری که اهل آلمان بوده و در دوران صفویه به ایران سفر کرده چنین مینویسد:
… در ضلع شرقی میدان نقش جهان مسجد شیخ لطف الله قرار دارد که با کاشیهای فوق‌العاده باشکوه و درخشان، نگاه را به خود جلب میکند. در کنار دیوار این مسجد کسانی هستند که با دریافت چند شاهی پول بلافاصله دست به کار می‌شوند و صحنه‌های جنگ را نمایش میدهند. …
- راجر استیونس، سفیر کبیر انگلستان در ایران در سال 1333، اینطور مینویسد:
… مسجد کوچکتر یعنی شیخ لطف الله به افتخار پدرزن شاه‌عباس ساخته شده است. تمامی جبه ورودی و سقف آن با مایه‌های سنگ‌کاری و کاشی‌کاری معرق و هفت رنگ فوق‌العاده درخشان، پوشیده شده است. کلیه رنگهایی که در آنها به کار رفته‌اند رنگهای روشن و حرکت نقوش ملایم و تمامی جزئیات، کامل و بدون نقص است، به طوری که چشم از دیدن این همه درخشندگی و زیاده‌روی رنگها و برخورد با نمونه‌های تند آن، دچار خیرگی میشود….
- آرتور پوپ از بنیانگذاران موسسه آسیایی دانشگاه پهلوی درباره مسجد شیخ لطف الله اصفهان میگوید:
… مسجدی که در سمت شرق میدان شاه و مقابل عمارت عالی قاپو قرار دارد یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری است که در سراسر آسیا خود‌نمایی میکند. این مسجد زیبا که همچون جواهری درخشان در تاریخ معماری ایرانیان میدرخشد شیخ لطف الله نام دارد.
در حقیقت میدان بزرگی که قصر باشکوه عالی قاپو در یک طرف آن قرار دارد به چنین گوهر گرانبهایی در برابر خود احتیاج داشت و شاید همین نکته شاه عباس را بر آن داشت تا با ساختن این بنا که به سختی میتوان آنرا محصول دست بشر دانست زیبایی میدان را به کمال برساند.
پاراگراف برتر :
کوچکترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمیشود. اندازه‌ها بسیار مناسب، نقشه و طرح بسیار قوی و زیبا. به طور خلاصه توافقی است بین یک دنیا شور و هیجان و یک سکوت و آرامش با شکوهی که نماینده ذوق سرشار زیبا شناسی بوده و منبعی جز ایمان مذهبی و الهام آسمانی نمیتواند داشته باشد…
آرتور پوپ یکی از ایران دوستان سرشناس است که حتی مرمت‌هایی هم در آثار تاریخی ایران از جمله مسجد شیخ لطف الله انجام داده است. وی کارهای بسیاری را در زمینه شناخت ایران و معرفی ایران در سراسر دنیا انجام داد.
جالب است که بدانید وی در سال 1969 (1348) در شیراز دار فانی را وداع گفت.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان در دوران قاجار
در دوران قاجار اما، مسجد کماکان فعالیت خود را داشت و به همین دلیل مسجد خرابی‌هایی را به خود دید و حتی برخی از کاشیهای مسجد ریختند. اما زیاد برایشان حائز اهمیت نبود بنابراین مسجد را به حال خود گذاشتند.
در این دوران کسانی که مسئولیت نگهداری از مسجد را داشتند آنطور که باید به آن نپرداخته و وظیفه خود را به خوبی انجام ندادند که متاسفانه آسیب این بی‌مسئولیتی را فقط مسجد شیخ لطف الله اصفهان دید.
اما با روی کار آمدن دوران پهلوی، همه چیز تغییر کرد و …
مسجد شیخ لطف الله اصفهان در دوران پهلوی
تا قبل از دوران پهلوی، همانطوری که بیان شد این مسجد دچار خرابی‌های شد که سرانجام خوشی نداشت اما با به قدرت رسیدن رضا شاه پهلوی شرایط به نفع مسجد تغییر کرد. وی به این مسجد علاقه بسیاری داشت.
بنابراین رضاشاه شخصی را به کار میگیرد تا بتواند در مرمت و بازسازی و احیای بنای مسجد کمکی کرده باشد و آن را به سرانجام برساند. شخصی که رضا شاه برای این کار برگزید، پروفسور آرتور پوپ ایران شناس آمریکایی بود.
آرتور پوپ نیز از آنجایی که نه تنها به معماری ایرانی بلکه به تاریخ ایران علاقه زیادی داشت، این کار را قبول کرد و شروع به مرمت مسجد شیخ لطف الله اصفهان کرد.
وجه تسمیه مسجد شیخ لطف الله اصفهان
در این قسمت آورده‌ایم که چطور این مسجد نام لطف الله را به خود گرفت:
شیخ لطف الله بن عبدالکریم بن ابراهیم اصلیتش به میس لبنان برمیگردد و خاندانش همه از فقهای بزرگ دوران خود بودند. از آنجا که پادشاهان صفوی در ترویج احکام تشیع بسیار کوشا بودند و فقهای شیعه را اکرام میکردند، شیخ لطف الله نیز قصد سفر به ایران کرد و در مشهد مقیم شد.
شاه عباس او را شناخت و چون دید او از بزرگان شده است و مدارج علمی و فقهی را پشت سر گذاشته، او را به خدمت آستانه رضوی فرستاد. بعد از فتنه ازبکان که به مشهد حمله کردند به قزوین پناه برد و در این شهر مشغول به تدریس شد.
شاه عباس در سال 1011 یعنی ابتدای ساخت مسجد شیخ لطف الله اصفهان ، او را به این شهر فراخواند و برای او جایگاه و مدرسه‌ای را برای تدریس فراهم کرد.
بعد از عملیات ساخت مسجد، بهترین شخصی که برای امامت آنجا وجود داشت همین شیخ لطف الله عاملی بود و شاه عباس او را به این درجه رساند و امامت مسجد را به خود او واگذار کرد. این چنین شد که نام او به دلیل درجه علمی و فقهی بالایی که داشت، روی مسجد قرار گرفت.
البته روایت دیگری هم وجود دارد که میگوید شاه عباس عاشق و دلباخته دختر وی شد و بعد از اینکه با دختر شیخ ازدواج کرد به سبب قدردانی از رضایت او جهت ازدواج دخترش با شخص شاه، مسجد را به نام وی مزین کرد.
البته لازم است موضوعی را بدانید که قبل از او ملا عبدالله شوشتری تولیت و امامت مسجد را به عهده داشت. البته در زمان ملا عبدالله، مسجد نام دیگری داشته است.
شیخ لطف الله سرانجام در سال 1032 هجری قمری دیده از جهان فرو بست.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان اسامی دیگری نیز داشته که عبارتند از از : مسجد ملا فتح الله و مسجد صدر یا صدرالعلما.
معمار مسجد شیخ لطف الله اصفهان
استاد معمار این مسجد تاریخی و باشکوه، استاد محمد‌رضا اصفهانی است. وی پسر استاد حسین بنا اصفهانی است که سازنده و معمار اصلی سی و سه پل اصفهان است.
استاد محمد رضا اصفهانی این مسجد را در مدت زمان 18 سال بنا کرده که در نوع خود بی‌نظیر است. دلیل اینکه این همه سال ساخت این مسجد زمان برده، جزئیات زیادی است که در این مسجد به کار رفته است.
معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان
در این قسمت قصد داریم شما را با معماری و تزئینات شاهکار مسجد شیخ لطف الله آشنا کنیم:
مسجد شیخ لطف الله بی‌شک یکی از مهمترین آثار تاریخی – مذهبی ایران است که شاه عباس کبیر به ایران هدیه داده است. این مسجد در قسمت شرقی میدان نقش جهان و دقیقا روبری عمارت عالی قاپو قرار دارد.
مسجد دارای بخش‌های متفاوتی است که به ترتیب به جزئیات هر کدام از آنها میپردازیم.
قسمت‌های مختلف مسجد شیخ لطف الله اصفهان عبارتند از:
سردر و ورودی، زیر زمین یا شبستان زمستانی، طبقه دوم، شبستان اصلی و گنبد
سردر و ورودی:
رسیدیم به یکی از شاهکارترین و منحصر به فرد‌ترین مساجد ایران که آوازه‌اش در جای جای دنیا شنیده شده است. مسجدی که فقط سر در آن میتواند برای خودش جاذبه‌ای به یاد ماندنی باشد.
سردر ورودی از دو بخش تقسیم شده است که به شرح آنها می پردازیم؛
طاق و ایوان ورودی و کناره‌های ایوان
طاق و ایوان اصلی را نیز میتوان به 3 بخش مجزا تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از:
بخش فوقانی، بخش میانی و بخش تحتانی
بخش تحتانی ایوان ورودی را سنگ‌های مرمر زرد رنگ تشکیل میدهد چه در دیواره‌ها و چه در نشیمن‌گاه ورودی مسجد. لازم به ذکر است که این سنگ‌ها از زمان ساخت مسجد هنوز پابرجا هستند و تغییراتی در آنها اعمال نشده است.
بخش میانی را با کاشیهای معرق تزئین کرده‌اند که نمونه‌ای بارز از هنر و خلاقیت استاد معمار ایرانی است. البته کتیبه‌ای نیز سرتاسر قسمت میانی را پوشانده که به خط یکی از بزرگترین خطاطان ایران یعنی علیرضا عباسی است.
روی این کتیبه اما نام شاه عباس نیز حک شده است و سال ساخت آن نیز همانطور که در پایان کتیبه مشاهده میکنیم، 1012 قمری میباشد.
قسمت فوقانی که مهمترین و ارزنده‌ترین قسمت ورودیه مسجد شیخ لطف الله اصفهان است، مزین شده است به المان‌های اصلی معماری ایرانی – اسلامی یعنی مقرنس. همانطور که میدانید مقرنس جز لاینفک این نوع معماری است که تقریبا در تمام مساجد ایران نمونه‌اش وجود دارد.
کمی پایین‌تر از مقرنس‌ها، خط نوشته‌ای را میبینید که نوشته است؛
مایه محتشمی خدمت اولاد علی
همانطور که میدانید صفویان ارادت خاصی به معصومین مخصوصا به حضرت علی داشته‌اند و با اینکار معمار بنا خواسته تا ارادت خود را به ایشان نشان دهد.
میرسیم به دربهای ورودی مسجد که از چوب چنار یکپارچه تهیه شده‌اند و حدود 400 سال است که سراپا و استوار پابرجا هستند. نکته ویژه‌ای که درباره این درب‌ها وجود دارد یکپارچگی آنهاست و درب را از چوبهای مختلف به صورت تکه تکه نساخته‌اند، دربی که میبنید به صورت کامل از یک درخت چنار تهیه شده است.
یک نکته بسیار مهم :
در جلوخان و یا پیش خان مسجد شیخ لطف الله اصفهان، به غیر از قسمت کتیبه ای که به خط علیرضا عباسی است که از کاشی معرق استفاده کرده و نام شاه عباس نیز در آن درج شده است، باقی کاشی ها از نوع کاشی هفت رنگ است.
حال به کناره‌های سردر ورودی مسجد میپردازیم، جایی که اوج هنر کاشی ایرانی را مشاهده میکنیم؛
تا چشم کار میکند زیبایی است، تا چشم کار میکند ظرافت است و هنر. در ابتدا باید بگوئیم که تمام کاشیهای این قسمت از نوع کاشیهای هفت رنگ می‌باشند. اگر دقت کنید در طرفین ورودی دو درب تعبیه شده است که در گذشته وجود نداشته.
در گذشته این قسمت به صورت دو طاق تو رفته بوده که بعدها روی آن را پوشانده و درب را کار گذاشته‌اند. در بالای درب‌ها نیز 4 پنجره مشبک وجود دارد. این پنجره‌ها نیز در گذشته روی این قسمت تعبیه نشده و در بازسازی‌های بعدی به آن اضافه شده است.
البته این موضوع را باید بیان کرد که کاشی کاری های این قسمت، درب‌ها و پنجره‌ها در زمان پهلوی به سردر مسجد اضافه شده است.
امروزه درب سمت چپ برای فروش بلیط ورودی مسجد مورد استفاده قرار گرفته است.
لازم به توضیح است که در گذشته جلوی درب ورودی مسجد شیخ لطف الله اصفهان، حوضی بوده که به دلایلی نامعلوم در بین سال‌های 1316 تا 1318 برداشته میشود.
شبستان زمستانی:
از در ورودی که گذر کنیم با یک پیچ 45 درجه و البته در انتها با یک پیچ 90 درجه مواجه می‌شویم که جلوتر دلیل آن را برای شما توضیح خواهیم داد. وارد دالان 28 متری مسجد شده‌ایم.
در ابتدا در سمت راستتان دربی را مشاهده میکنید که به زیر زمین مسجد راه دارد. با استفاده از چند پله منبری (به پله‌های صاف و یک اندازه پله‌های منبری میگویند) به زیر زمین میرسید جایی که به شبستان زمستانی معروف است.
این شبستان دارای 16 ستون است اما شما فقط میتوانید 4 ستون آن را مشاهده کنید، بقیه در دیدگاه شما نیستند و در دیواره‌ها وجود دارند. یک محراب در این قسمت وجود دارد که بسیار ساده است و تزئیناتی ندارد.
همانطور که در عکس نیز دیده میشود، سقف این قسمت کوتاه است و به دلیل همین کوتاهی سقف و طاق، هوا بسیار گرم می‌شده بنابراین از این شبستان در زمستان استفاده می‌شده، به همین خاطر است که به این شبستان، شبستان زمستانی گفته میشود.
3 پنجره چوبی روی در سقف تعبیه شده که کار نوردهی به داخل و تهویه هوای داخل شبستان را به عهده داشته است. شبستان زمستانی ظرفیت 400 نفر را داشته است.
نکته دیگری که درباره این قسمت از مسجد شیخ لطف الله اصفهان وجود دارد، سفید بودن رنگ سقف است. سقف‌های داخل این شبستان با گچ سفید در بازسازی‌ها پوشانده شده است چرا که در گذشته به دلیل استفاده از پیه سوز برای روشنایی داخل، سقف‌ها سیاه شده بودند.
طبقه دوم :
راهرو 28 متری را ادامه میدهیم و با انواعی از طرح و رنگهای گوناگون و زیبایی بی حد و حصر دیواره‌ها و سقف راهرو و دالان اصلی مسجد روبرو می‌شویم، جایی که تماما از کاشی هفت رنگ استفاده شده است.
بعد از درب ورودی و درب شبستان زمستانی، سمت راست شما پنجره‌ای مشبک وجود دارد که به شبستان اصلی مسجد دید دارد. جلوتر و سمت چپ شما درب دیگری موجود است که به آن چله‌نشین میگویند. فضای بسیار کوچکی است که برای اقامه نماز مورد استفاده قرار میگرفته.
از این قسمت نیز گذر میکنیم و با درب دیگری مواجه می‌شویم…
این درب به طبقه دوم مسجد و پشت بام مسجد راه دارد. بعد از گذر از درب با استفاده از 16 پله به طبقه دوم میرسید و باز 16 پله دیگر را باید بپیمایید تا به پشت بام مسجد شیخ لطف الله اصفهان برسید.
چون این مکان برای بازدید عموم نبوده و نما بوده که در چشم معمار مهم بوده، در این قسمت هیچ گونه تزئیناتی وجود نداشته و تنها آجر است که دیده میشود. از طبقه دوم مسجد استفاده‌های مختلفی می‌شده اعم از انبار و یا جایگاهی برای استراحت نمازگذار و موارد دیگر …
طبقه دوم اما نکته دیگری نیز دارد و آن هم قسمتی است که به داخل شبستان اصلی دید دارد و نور از این قسمت وارد شبستان اصلی میشود که در قسمت شبستان عکس آن را بارگذاری کرده‌ایم.
البته این نکته را باید ذکر کنیم که طبقه دوم، چله نشین و شبستان زمستانی بازدید عموم ندارند.
شبستان اصلی :
با احترام وارد شوید، این شبستان حرمت دارد…
سرانجام میرسیم به مهمترین و جذاب‌ترین و خاص‌ترین قسمت مسجد شیخ لطف الله اصفهان که دنیا را بگردید مثل و مانندش را نمیتوانید پیدا کنید.
شبستانی که در ابعاد 19 در 19 ساخته شده است. یک نکته منحصر به فرد دارد این شبستان و آن هم مدل ساخت آن است. در ابتدا شما به یک مربع یا 4 ضلعی روبرو هستید، بالاتر که میروید میشود 8 ضلعی و در آخرین مرحله به گنبد. یعنی مربع تبدیل 8 ضلعی شده و سرانجام به دایره.
این سبک از معماری، یادگار دوران ساسانیان است.
در این شبستان تا دلتان بخواهد میتوانید قرینه‌سازی را مشاهده کنید از 4 ضلع اصلی تا نمای منحصر به فرد گنبد که در قسمت بعدی به آن اشاره خواهیم کرد.
یادتان است که گفتیم بعدا درباره آن زاویه 45 درجه و 90 درجه توضیح خواهیم داد، توضیحش اینجاست.
ببینید دو نکته در معماری این بنا حائز اهمیت بوده که باید رعایت می‌شده، یکی اینکه محراب را باید رو به قبله بسازند اما چون نمیتوانستند قرینه میدان نقش جهان را از بین ببرند ناچار باید این راهرو را میساختند که محراب درست در جهت قبله قرار گیرد.
مورد دوم اینکه درب اصلی مسجد همیشه باید روبروی محراب قرار گیرد که این مورد نیز یکی از مهمترین المان‌های ساخت مساجد در اسلام است.
پس باید این راهرو را میساختند تا بتوانند محراب را دقیقا در راستای قبله قرار دهند. این است جلوه با ارزش معماری ایرانی – اسلامی که متاسفانه در دنیا مغفول مانده است.
این شبستان از 8 طاق جناغی تشکیل شده که 4 طاق گوشه‌ای طرحی یکسان دارند و به بهترین شکل با کاشی هفت رنگ قرینه‌سازی شده‌اند. 4 طاق اصلی نیز دو به دو با هم قرینه شده‌اند، طاق شمالی و جنوبی که درب اصلی و محراب می‌باشند با هم قرینه شده‌اند و طاق شرقی و غربی نیز با هم.
اگر دقت کنید طاق غربی مسجد شیخ لطف الله اصفهان دارای پنجره‌ای مشبک است که از دالان به داخل دید دارد و پنجره مشبکی در بالای آن قرار دارد، دقیقا روبروی آن و در طاق شرقی پنجره مشبکی بالایی تعبیه شده و در پایین نیز شمایلی از پنجره مشبک به صورت کاشی طراحی شده است.
طاق جنوبی که محراب درون آن قرار دارد با طاق شمالی که درب ورودی شبستان در آن قرار دارد نیز قرینه شده‌اند. در بالای درب ورودی آن قسمتی که از طبقه دوم به داخل شبستان دید دارد را درست در بالای طاق جنوبی میتوانید را مشاهده کنید.
درست است که در طاق جنوبی این قسمت وجود ندارد اما با کاشی دقیقا این قسمت را نشان داده‌اند.
دور تا دور طاق‌ها اگر مشاهده کنید کتیبه‌هایی را میبینید که با کاشی معرق ساخته شده‌اند و آیاتی از قرآن درون آنها نوشته شده است. آیاتی از سوره‌های جمعه، شمس، لیل و …
این کتیبه‌ها یادگاری است از علیرضا عباسی. البته دو تا از این کتیبه‌های خطاطی شده اثر باقر بنا میباشد که شاگرد خلف علیرضا عباسی بوده اما به دلیل اینکه استاد عباسی بسیار مشهور بوده، نام باقر بنا در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شده است.
از دیگر بخش‌هایی که باید به آنها اشاره کنیم کاشی پیچ‌های منحصر به فرد فیروزه‌ای هستند که حاشیه طاق‌ها را تشکیل داده و به زیبایی این شبستان اضافه کرده‌اند. به سادگی از آنها گذر نکنید چرا که ساخت این نوع کاشی در آن زمان بسیار پر‌زحمت بوده.
محراب :
قسمت دیگری که در شبستان اصلی وجود دارد، محراب شبستان است که با مقرنس‌های کمی تزئین شده است. این موضوع در محراب بسیاری از مساجد نبوده و فقط به ساخت محراب با استفاده از کاشی بسنده شده، اما محراب مسجد شیخ لطف الله اصفهان دارای مقرنس‌های شاهکاری میباشد.
این محراب با کاشیهای هفت رنگ تزئین شده‌اند و دو خط نوشته در دیواره‌های راست و چپ محراب وجود دارند که عبارت‌هایی در آن نوشته شده.
سمت راست محراب : عمل فقیر حقیر محتاج به رحمت خدا
سمت راست محراب : محمد رضا بن استاد حسین بنا اصفهانی
همانطور که مشاهده میکنید اوج خضوع و فروتنی معمار را در این نوشته میتوانیم مشاهده کنیم، در قسمت اول که به کلمه حقیر اشاره شده و در قسمت دوم که حتی خود را استاد نمیداند و پدر خود را استاد بنا خطاب قرار میدهد.
استاد حسین بنا اصفهانی معمار سی و سه پل اصفهان است.
از قسمت پایین شبستان به بالاترین قسمت شبستان یعنی گنبد میرسیم جایی که در آن زمان هنر پرسپکتیو را به نمایش گذاشته‌اند.
کافی است سر خود را به بالا بچرخانید تا مدحوش زیبایی و اوج خلاقیت و ظرافت معمار ایرانی شوید، جایی که فقط هنر نمایان شده است. این گنبد را مدور‌ترین گنبد جهان لقب داده‌اند.
گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان به صورت دو پوسته ساخته شده است یعنی یک پوست را اول می‌سازند و پوست دیگر را جهت ایجاد تزئینات روی آن قرار میدهند. فاصله گنبد از داخل تا کف زمین حدود 32 متر است. جالب است بدانید که به این نوع از گنبد‌سازی، گنبد خفته یا پخ شده میگویند.
گنبد خفته یا پخ شده : به نوعی از گنبد‌ها میگویند که نسبت ارتفاع آنها به دهانه آنها کم است.
اگر دقت کنید 16 پنجره مشبک در پایه گنبد به چشم میخورند که با فاصله 170 سانتی متری در کنار هم قرار گرفتند و کنار هر کدام از پنجره‌ها نیز شمایلی از پنجره منتهی با کاشی ساخته شده است که جلوه پنجره‌ها را بیشتر میکند. این پنجره‌ها دو وظیفه را به عهده داشتند : 1) تامین نور داخل 2) تهیوه هوای داخل شبستان
دو کتیبه در بالا و پایین این پنجره‌های مشبک نیز به چشم میخورد که با آیاتی از قرآن مزین شده‌اند. این کتیبه‌ها نیز اثر استاد علیرضا عباسی، استاد بلامنازع خطاطی ایران است.
و اما طرح داخلی گنبد که شاید از مهمترین طراحی‌های معماری جهان در آن دوران میباشد. اگر دقت کنید میبینید که 32 ترنج که به صورت لوزی طراحی شده‌اند در کنار هم قرار گرفتند و به تدریج که به نوک گنبد نزدیک می‌شوند کوچک و کوچکتر می‌شوند، این به دلیل آن است که گنبد را بزرگتر نشان دهند.
این ها همه از دانش بالای استاد معمار این بنا بر‌می‌آمده.
شایعه‌هایی نیز درباره این گنبد وجود دارد که گفتنش خالی از لطف نیست.
در مورد گنبد اینطور نقل شده که معمار مسجد زمانی که در حال تکمیل کردن گنبد بوده از علمای آن زمان درخواست کرده تا به زیر این گنبد آمده و به راز و نیاز بپردازند که مبادا این گنبد تخریب شده و بریزد.
اما گنبد از بیرون نیز جلوه‌ای خاص دارد…
یکی از مهمترین ویژگی‌هایی که این گنبد از خارج دارد، رنگ آن است، بطوریکه صبح‌ها رنگ گنبد به صورت صورتی کم رنگ، ظهرها به رنگ کرم یا نخودی و غروب به رنگ آجری تغییر رنگ میدهد. این موارد همه نشان از اوج معماری ایران در دوران صفویه دارد.
گنبد خارجی همانند گنبد از داخل پوششی از کاشی معرق دارد که با طرح‌های اسلیمی زیبا و منحصر به فرد طراحی شده است که در این قسمت از گنبد نیز اوج قرینه‌سازی را میتوانید مشاهده کنید.
در آخر نیز باید به کتیبه زیر گنبد اشاره کنیم که باز با آیاتی از قرآن مزین شده است.
بازسازی یا تخریب گنبد:
متاسفانه چند سال پیش برای بازسازی نمای گنبد از بیرون اقداماتی انجام شد که متاسفانه باعث خرابی ها و تغییر شکل گنبد شد. حیف است که افرادی را برای بازسازی انتخاب کنند که دانش اینت کار را نداشته و سازه منحصر به فرد مسجد شیخ لطف الله اصفهان را دچار این مشکل بزرگ کند. امیدواریم که دیگر این چنین اتفاقات برای جاذبه های تاریخی کشورمان رخ ندهد.
تزئینات مسجد شیخ لطف الله اصفهان
تزئینات زیادی را میتوانید در مسجد مشاهده کنید، به عنوان مثال میتوان به:
پنجره‌های مشبک
سنگ خارا انتهای دالان ورودی
کاشیهای معرق، هفت رنگ و صابونک (در شبستان زمستانی)
کاشی پیچ‌های فیروزه‌ای
کتیبه‌های خطاطی بی‌نظیر
مقرنس‌های منحصر به فرد
و
درب چوبی ورودی
اشاره کرد.
وندالیسم
یکی از مواردی که حتما لازم دانستیم تا با شما در میان بگذاریم، از بین بردن وندالیسم در آثار تاریخی است.
اگر با این واژه آشنایی ندارید بیایید تا کمی برایتان توضیح دهیم.
وندالیسم در لغت به معنای تخریب گرایی و یا خرابکاری است و در گردشگری به آن موضوع اشاره میکند که برخی افراد موجبات خرابی آثار تاریخی را فراهم میکنند.
متاسفانه در ایران و در اکثر جاذبه‌های تاریخی میتوانید با این موضوع مواجه شوید، یعنی افرادی خواسته یا ناخواسته موجب خرابی بخشی از جاذبه‌های تاریخی می‌شوند.
حالا یا با نقاشی کشیدن یا ثبت تاریخ تولد، یا با روشن کردن ذغال و .. بسیاری دیگر از مواردی که آسیب به جاذبه میزند.
پس بیایید از این به بعد کمی برای خود و تاریخ کشورمان ارزش قائل بوده و اگر کسی را مشاهده میکنیم که باعث ایجاد خرابی‌هایی در آثار تاریخی میشود، تذکر داده و جلوی او را بگیریم.
این جاذبه های تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار هستند پس باید در حفظ آنها کوشا باشیم.
بهترین زمان بازدید از مسجد شیخ لطف الله اصفهان
بالاخره زمانی فرارسید که قصد داریم به شهر تاریخ اصفهان سفر کنیم اما نمیدانیم بهترین زمان سفر به اصفهان و مسجد شیخ لطف الله است.
همانطور که میدانید ایام تعطیلات نوروز یکی از زمان‌هایی است که شما میتوانید به کل ایران مخصوصا شهر اصفهان سفر کرده و از بودن در این شهر بی‌نظیر و بازدید از جاذبه‌های آن لذت ببرید اما …
اما با همه محاسنی که این زمان برای سفر دارد، یک عیب نیز دارد و آن هم شلوغی بیش از حد این شهر است که شاید برای برخی خوشایند نباشد و نتوانند آنطور که باید و شاید از جاذبه‌های این شهر مخصوصا مسجد شیخ لطف الله اصفهان بازدید داشته باشند.
بهترین زمان سفر به اصفهان بعد از ایام تعطیلات و تا اواخر تیر ماه است چرا که هم از تراکم جمعیت کاسته شده و هم اوج زیبایی شهر است، هم میتوانید از هوای معتدل لذت ببرید و هم میتوانید بهترین عکسهای خود را در این شهر بگیرید.
البته باید عرض کنیم که پاییز و زمستان هم اصفهان بسیار دیدنی میشود.
راستی این مطلبو نباید از دست بدی: کاخ چهلستون اصفهان
آدرس و ساعات بازدید و قیمت ورودی مسجد شیخ لطف الله اصفهان
آدرس و ساعات بازدید : برای بازدید از این مسجد منحصر به فرد و دیدنی، کافی است خود را به میدان نقش جهان برسانید و به ضلع شرقی میدان مراجعه کنید. ساعات بازدید از مسجد شیخ لطف الله از 9:00 الی 11:30 و 1:15 الی 16:45 میباشد.
فراموش نکنید که در هنگام اقامه نماز دربهای این مسجد به روی بازدیدکنندگان بسته خواهد شد.
هزینه ورودی : هزینه‌ی بازدید از مسجد شیخ لطف الله اصفهان، برای بازدیدکنندگان ایرانی مبلغ 30.000 تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی مبلغ 250.000 تومان میباشد
مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای بازدید از مسجد شیخ لطف الله، زمان مورد نیازی که توصیه شده است بین 45 دقیقه تا 1 ساعت میباشد.
نمایی دیگر از مسجد شیخ لطف الله اصفهان
سلام وقتتون بخیر
خیلی محتوایی که نوشته بودین عالی بود
ممنونم ازتون