معبد آرتمیس
معبد آرتمیس در افسوس در سواحل غربی آسیای صغیر (ترکیه امروزی) قرار داشت و در قرن ششم قبل از میلاد ساخته شد. اندازه آن، دو برابر ابعاد دیگر معابد یونانی از جمله پارتنون بود که به همین جهت به عنوان یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان شناخته شد.
این معبد در قرن چهارم پیش از میلاد در اثر آتش سوزی عمدی ویران و سپس بازسازی شد و تا زمان حمله گوتیک‌ها در قرن بیستم پای برجا ماند.
امروزه فقط پایه ها و یک ستون بازمانده از مکانی است که زمانی بزرگترین معبد در مدیترانه بود.
[lwptoc title=”فهرست مطالب”]
معبد آرتمیس و شهر باستانی اِفِسوس
معبد آرتمیس در حوالی شهر تاریخی افسوس واقع شده است. گفته می‌شود یکی از دلایل فتح افسوس و شکست ارتش ایران توسط اسکندر مقدونی علاقه زیاد او به معبد افسوس بود. افسوس هشت قرن قبل از میلاد ساخته شد؛ که در آن سال‌ها تحت سلطه یونانیان قرار داشت. از نظر مردم افسوس آرتمیس – الهه‌ی یونانی‌ها – بود مظهرعفت، شکار، زایمان و باروری بود. این رو آرتمیس در میان اهالی افسوس به آرتمیس افسیا شناخته می‌شود.
زمامداران شهر اِفِسوس با حاکمان شهر لیدیا که در همسایگی افسوس قرار داشت رابطه خوبی نداشتند؛ ارتش لیدیا که با حملات پیاپی دائما به افسوس یورش می‌برد سرانجام موفق شد در یکی از این حملات ارتش یونانی افسوس را شکست داده و این شهر را تحت سلطه خود درآورد. در واقع کِرِزس پادشاه لیدیا بین سالهای 560-546 پیش از میلاد افسوس را فتح کرد و سپس ساختمان‌های جدیدی در سطح شهر ساخت و معبد آرتمیس را که در جنگ تا حدی تخریب شده بود، بازسازی کرد.
لازم به ذکر است که افسوس در جنگ با پارسی‌ها (ایرانی‌ها) به فرماندهی کوروش کبیر شکست خورد و تحت سلطه ایران قرار گرفت. برای اطلاع بیشتر دراین زمینه از مقاله شهر افسوس ازمیر که به کوشش کارشناسان یگانه گشت تهیه شده مراجعه کنید. کارشناسان و مشاوران یگانه گشت با ارائه مشاوره‌های کاملا رایگان و تخصصی شما را در خرید تور ازمیر متناسب با سلیقه و بودجه شما، راهنمایی می‌کنند.
ساخت و تکمیل معبد آرتمیس حدود 120 سال طول کشید، این معبد که همانند رسوم یونانیان در اهدای معابد به یکی از الهه‌ها به الهه آرتمیس تقدیم شده بود علاوه بر معبد آرتمیس به نام معبد آرتمیسیم (Artemisium) نیز شهرت داشت.
ویژگی‌های معبد آرتمیس
مانند بسیاری از معابد الهه در جهان یونان، این معبد در فاصله کوتاهی از شهر قرار داشت زیرا تصور می‌شد که آرتمیس بر مرزها (فیزیکی یا غیر آن)، پوشش گیاهی وحشی، حیوانات و به طور کلی طبیعت اشراف داشته و روی اعمال تمام موجودات نظارت می‌کند.
طبق گفته پلینی بزرگ در کتاب تاریخ طبیعی خودش این بنا 129.5 متر طول و 68.6 متر عرض داشت. همچنین دارای 127 ستون منقش به طرح‌هایی برجسته از اساطیر یونان بود. لازم به ذکر است که این ستون‌ها 18.3 متر ارتفاع و 1.2 متر قطر داشتند و در چهار طرف در یک ردیف دوتایی قرار گرفته بودند.
قسمت‌هایی از کنده‌کاری‌ها که در معماری با نام فریز شناخته می‌شود و درست زیر قرنیزها قرار گرفته منقش به صحنه‌های نبرد جنگنجویان زن قبیله آمازون بود، قبیله‌ای که بر طبق افسانه‌ها از هرکول به افسوس پناه برده و طبق بعضی روایات و افسانه‌ها شهر افسوس را پایه‌ریزی کردند. جالب است بدانید مجسمه آرتمیس که در داخل معبد قرار داشت از چوب سرو ساخته شده بود.
گفته می‌شود مهندس معمار معبد آرتمیس در آن زمان شخصی به نام تئودوروس ساموسی که معبد را برای حفاظت از زمین لرزه و اثرات تخریبی آن نزدیک زمین‌های باتلاقی و با متریالی از پوست گوسفند، زغال چوب ساخته است. هر چند که در کاوش‌هایی که در سال 1870 میلادی بر روی ویرانه‌های معبد آرتمیس صورت گرفته اثری از پوست گوسفند یافت نشده اما در ساختار این سازه وجود سنگ مرمر و زغال چوب مشهود است.
چرا معبد آرتمیس جزو عجایب هفتگانه دنیای باستان بود؟
پلینی بزرگ معبد را به عنوان “شگفت انگیزترین بنا در میان تمام بناهای باشکوه یونانیان” توصیف کرد (تاریخ طبیعی، 36.97). پاوسانیاس، سفرنامه‌نویس یونانی قرن دوم میلادی، در کتابی با عنوان توصیف یونان، اندازه معبد را «بیشتر از همه ساختمان‌ها در میان انسان‌ها» توصیف کرده است.
در دوران باستان وعهد عتیق کمتر بنایی بود که با عظمتی همچون معبد آرتمیس ساخته شود. بی‌شک ساختمان غول‌آسای این معبد به همراه معماری منحصربه‌فرد آن باعث شگفتی مردم و حتی نویسندگان و فیلسوفان آن دوره شده بود.
جالب است بدانید نویسندگان باستانی مانند هرودوت، کالیماخوس سیرنه، آنتی پاتر صیدون، و فیلون بیزانسی فهرست کوتاهی از شگفت انگیزترین مناظر جهان باستان را گردآوری کردند که هفت مورد از لیستی که آنها تهیه کرده بودند به عنوان عجایب هفتگانه دوران باستان بسیار شناخته شده است.
معبد آرتمیس در افسوس نیز همان‌طور که پیش‌تر گفتیم به دلیل بزرگی و زیبایی که باعث جلال و شکوه آن شده بود و همچنین به جهت موقعیت مکانی فوق‌العاده‌ای که داشت جزو عجایب هفتگانه باستانی قرار گرفته بود.
(معبد آرتمیس در مجاورت دریا قرار داشت که البته هم‌اکنون به دلیل تغییراتی که در طول هزاران سال در جغرافیای کره زمین صورت گرفته دریا کمی دورتر از ویرانه‌های باقی مانده از معبد آرتمیس قرار گرفته است.)
پلینی بزرگ معبد را به عنوان “شگفت انگیزترین بنا در میان تمام بناهای باشکوه یونانیان” توصیف کرد (تاریخ طبیعی، 36.97). پاوسانیاس، سفرنامه‌نویس یونانی قرن دوم میلادی، در کتابی با عنوان توصیف یونان، اندازه معبد را «بیشتر از همه ساختمان‌ها در میان انسان‌ها» توصیف کرده است.
آتش سوزی معبد آرتمیس و تولد اسکندر مقدونی
در قرن چهارم قبل از میلاد، یعنی هنگامی که افسوس تحت سلطه کرزس پادشاه لیدیا بود، معبد آرتمیس در اثر آتش‌سوزی عمدی توسط مردی به نام هروستراتوس، که به یکی از بدنام‌ترین آتش‌افروزان تاریخ تبدیل شد، ویران شد. به گفته پلوتارک نویسنده یونانی، اسکندر مقدونی، رهبر بزرگ مقدونیه دقیقاً در همان روزی که معبد آرتمیس در آتش سوخت، در حدود 21 ژوئیه 356 قبل از میلاد (روز ششم) به دنیا آمد.
معبد آرتمیس و نابودی به دست مسیحیان
افسوس تا زمان حکم‌رانی و سلطه امپراطوران روم همچنان شهر مهمی بود و پس از 129 قبل از میلاد پایتخت روم در منطقه آسیا شد. با این حال، این رونق نتایج ناخوشایندی را به همراه داشت به‌طوری‌که معبد آرتمیس بار دیگر توسط گوت‌ها در حمله‌ی آنها به دریای اژه ویران شد. اما بعدها طبق روال همیشگی مجددا مورد بازسازی قرار گرفت.
در سال393 پس از میلاد مسیح، امپراطور وقت روم به نام تئودوسیوس اول که شخصی مسیحی و مذهبی بود و وجود معبد آرتمیس را نماد بت پرسی در افسوس میدانست دستور به ویرانی معبد داد.
در قرن‌های بعد، این منطقه به تدریج توسط سیلاب‌های رودخانه تحت فرسایش و نابودی کامل رفت تا اینکه افسوس در سال 1304 پس از میلاد به تصرف ترک‌های عثمانی درآمد.
معبد آرتمیس و مسجد ایاصوفیه
با تمام ویرانی‌ها، تخریب‌ها و آتش سوزی‌ها ویرانه‌های معبد آرتمیس در دوران سلطنت عثمانیان باقی ماند. در این زمان برخی از ستون‌های معبد آرتمیس در ساخت مسجد ایاصوفیه قسطنطنیه (استانبول امروزی) قرار گرفت، هر چند که باستان شناس به نام سیریل مانگو این ادعا را پوچ قلمداد کرد اما مطمئنا بسیاری از قسمت‌ها، سرستون‌ها و بلوک‌های معبد آرتمیس در بسیاری از بناهای موجود در افسوس و سایر شهرها مورد استفاده قرار گرفته است.
اکتشاف بقایای معبد آرتمیس
شکوه و عظمت افسانه‌ای معبد آرتمیس به حدی بود که اولین مکان باستانی بود که باستان‌شناسان غربی در قرن نوزدهم میلادی عمداً به حفاری آن رفتند. در سال 1869 میلادی ویرانه‌های این معبد توسط جان لاک وود پیدا شد. کاوش‌ها تحت نظارت موزه بریتانیا در لندن آغاز شد و چندین اثر باستانی مهم مانند مجسمه‌های مرمری ظریف آرتمیس افسیا که مربوط به قرن اول و دوم پس از میلاد است را کشف کردند.
در طی این کاوش‌ها بقایای معبد بزرگ نیز پیدا شد و در کاوش‌های بعدی که از سال 1904 میلادی آغاز شد، وسایل قدیمی گرانبهایی از جمله فلزات گرانبها (طلا و نقره و … مربوط به قرن هفتم میلادی) که به معبد تقدیم شده بود یافت شد.
همچنین چندین قطعه سرستون و ستون متعلق به قرن ششم میلادی، طبلی حکاکی شده با طرح‌هایی برجسته از هادس (خدا و فرمانروای جهان مردگان)، پرسفون ( ملکه جهان مردگان که دختر زئوس و همسر هادس بوده) و هرمس (خدای سرعت و پیام رسان المپ نشینان) از معبد کشف شده است
این طبل هم‌اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
امروزه تمام آنچه از معبدی که روزگاری جزو عجایب هفتگانه و شگفت‌انگیزترین بنای دوران باستان بود باقی مانده، پایه های آن و یک ستون تکی است.
منبع:
بدون دیدگاه