کاخ توپکاپی استانبول

موزه کاخ توپکاپی، که به ترکی به آن Topkapı Sarayı Müzesi می‌گویند، محل سکونت و فرمانروایی سلاطین امپراطوری عثمانی در سالهای 1460 تا 1478 و از مشهورترین و زیباترین جاذبه‌های دیدنی استانبول است. این کاخ که توسط سلطان محمد دوم، فاتح قسطنطنیه ساخته شد در طول تاریخ طولانی خود بارها گسترش یافت و تغییر کرد.
در اوایل سال 1850 مقر حکمرانی امپراطوری عثمانی به دستور سلطان عبدالمجید تغییر کرد و کاخ دولما باغچه جایگزین آن شد. این کاخ در سال 1924 و همزمان با استقرار جمهوری ترکیه و با فرمان دولتی از جانب مصطفی کمال آتاتورک به موزه تغییر کاربری پیدا کرد.
در کتابخانه این موزه مجموعه‌ای گسترده از نفیس‌ترین کتاب‌ها و نسخه‌های خطی دوران عثمانیان نگهداری می‌شود.

نام این کاخ تا قرن هجدهم سرای سدید امیره (به عثمانی : سرای جدید عامره به معنای کاخ جدید امپراتوری) بود. کاخ نام فعلی خود را در زمان سلطنت سلطان محمود اول دریافت کرد یعنی درست زمانی که کاخ ساحلی توپکاپوسو ساهیل ساری در آتش سوزی ویران شد، نام آن به کاخ منتقل شد. در ترکی نام فعلی کاخ، Topkapı، به معنای دروازه توپ است. کاخ توپکاپی همچنین به کاخ طوپقاپو نیز شهرت دارد.

در طول سلطنت 600 ساله امپراتوری عثمانی که با سلطنت سلطان محمد دوم آغاز شد، حدود 30 سلطان، نزدیک به چهار قرن در کاخ توپکاپی حکومت کردند. سلطان محمد دستور ساخت این کاخ را در اواخر دهه 1450، چندین سال پس از فتح قسطنطنیه (استانبول)، پایتخت امپراتوری بیزانس، در سال 1453 صادر کرد.

سلطان محمد در سال 1478 در این کاخ اقامت گزید و در حدود سه سال پس از مرگ او، سلاطین متوالی کاخ را مکررا مورد بازسازی و گسترش قرار دادند. نتیجه این اقدامات متوالی معماری منحصربه‌فرد کاخ توپکاپی است که شالوده‌ای از سبک و دکوراسیون معماری اسلامی، عثمانی و اروپایی است. در این کاخ بزرگ بین 1000 تا 4000 نفر از جمله 300 نفر در حرمسرا زندگی می کردند.

ترکیبی از سبک‌های گوناگون معماری در سرتاسر کاخ توپکاپی در حیاط اول مشهود است. به عنوان مثال، سازه‌ای به نام ایا ایرنه Hagia Eirene وجود دارد که در دوران امپراطوری بیزانس در اصل یک کلیسا بود اما در دوران امپراطوری عثمانی به عنوان اسلحه خانه‌ای برای تعمیر اسلحه‌های خاصی به نام سبحانه cebehâne مورد استفاده قرار می‌گرفت، معماری این بنا که در دوره امپراطوری بیزانس ساخته شده، آجری و به سبک بیزانسی است.

در همین حیاط، دروازه نمادین سلام یا دروازه میانی، با معماری قرون وسطی طراحی شده است. از جمله ویژگی‌های این دروازه می‌توان به دژهای اروپایی با برج‌های نوک تیز و دیوارهای تاج دار اشاره کرد.

از سوی دیگر، کوشکی کاشی کاری شده که از سبک معماری دوره تیموریان در ایران الهام گرفته، توسط تالار طاق‌داری از سه طرف محصور شده است.

جالب است بدانید کاشی‌های این کوشک از جنس کروم هستند. به نظر می‌رسد در ابتدا کف این حیاط شنی بوده است چرا که در گذشته مسابقات سوارکاری سنتی ترکیه با نام مسابقات جرید در آن برگزار می‌شده است. هم اکنون کف حیاط از سرامیک و موزاییک پوشیده شده است و خبری از شن در کف حیاط نیست.

در حیاط دوم کاخ توپکاپی آشپزخانه‌ها و قنادی‌های کاخ وجود داشت در حال حاضر که کاخ به موزه تبدیل شده، در این حیاط ظروف چینی مورد استفاده سلاطین عثمانی و دربار در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. این ظروف چینی ظروف اهدایی از سوی مهمانان چینی و ژاپنی بودند که به کاخ توپکاپی تقدیم شده‌اند.

در حال حاضر محل وزارت خزانه‌داری امپراطوری عثمانی واقع در حیاط دوم، به محلی برای نگهداری و نمایش سلاح سلطنتی تبدیل شده است. اکثر سلاح‌های نظامی نیز همانند سایر اشیاء قیمتی این کاخ، یا به دستور سلطان ساخته شده‌اند یا در بازارها خریداری شدند یا از مقامات خارجی به عنوان هدیه دریافت شده‌اند.

حرمسرای کاخ توپکاپی محل زندگی همسران و فرزندان سلاطین بود که با توجه به بازسازی‌های متعدد در دورهای متفاوت زمانی، معماری آن شالوده‌ای از سبک‌های متفاوت معماری عثمانی است.

در آن زمان برای ورود به حرمسرا می‌بایست از حیاطی سنگفرش شده که با نام دروازه سلطنتی شهرت دارد عبور کرد. در طول مسیر خواجه‌های سیاه پوستی وجود داشتند که پیش از رسیدن به سن بلوغ اخته می‌شدند. در حیاط حرمسرا نیز محلی برای زندگی خواجه‌گان سلطنتی، اتاق خزانه‌داری و مدرسه فرزندان سلاطین قرار داشت.