یخدان مویدی کرمان، یادگار دوران صفوی
خوشا کرمان، خوشا وضعِ بهارش
خوشا آلاله هایِ لاله زارش
خوشا کرمان، خوشا زیبایی آن
خوشا سرزندگی، شیدایی آن
💠💠💠
کرمان، شهری که آوازه‌ای به بلندای تاریخ دارد، شهری که قدمت آن به دوران هخامنشیان می‌رسد اما خب تا امروزه تغییرات بسیاری را به خود دیده. این شهر پر است از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی که هر کدام برای خود حرف‌ها برای گفتن دارند.
شهرهای کویری ایران مانند کرمان، یخدان یا یخچالهای زیادی را در خود جای دادند که هر کدام ویژگی منحصر به فردی داشته اما از لحاظ شکل و شمایل و معماری شبیه به هم میباشند.
یخدان مویدی کرمان نیز از این دست یخدان‌ها میباشد که در شهر کرمان در محله مویدی قرار گرفته است، این یخدان را با یخدان زریسف کرمان اشتباه نگیرید، چون این دو بسیار به هم شباهت دارند.
یخدان مویدی یادگار دوران صفویه است اما …
اگر دلتان میخواهد که بیشتر درباره یخدان مویدی کرمان بدانید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
نمایی از یخدان مویدی کرمان
تاریخچه‌ای مختصر از یخدان مویدی کرمان
بیایید تا شما را بیشتر با تاریخچه یخدان مویدی آشنا کنیم:
در گذشته‌های دور و در دوران سلجوقیان، شخصی در کرمان بوده به نام موید‌الدین ریحان که از بزرگان این شهر و حتی زمانی والی کرمان نیز بوده است.
این که او چه کارهایی کرده و چه آثاری از خود به جای گذاشته، جایش در این مطلب نیست. فقط به همین موضوع بسنده میکنیم که ممکن است نام محله مویدی کرمان از روی اسم وی برداشت شده باشد، بنابراین هر چیزی که بعد از آن در این محل ساختند را مویدی نام گذاشتند.
البته نام مویدی بار دیگر در دوران ناصرالدین شاه نیز به چشم میخورد، شخصی بوده به نام مویدالدوله که با دستور ناصرالدین شاه در اوایل حکومتش، والی فارس میشود و مدت 3 سال در این پست باقی میماند. در طی این مدت آبادانی‌های بسیاری در شهر کرمان به ارمغان می‌آورد که قناتها و مزارع مختلف یکی از آن آبادانی‌هاست.
یخدان مویدی را بر اثر شواهد به دست آمده به دوران صفویه نسبت می‌دهند و میگویند در این زمان بوده که مردم تازه شروع به ساختن یخدان‌ها کردند، این نکته را شاردن جهانگرد فرانسوی نیز که در دوران صفویه به ایران سفر کرده نیز مطرح نموده.
نمایی دیگر از یخدان مویدی کرمان
در گذشته قناتی بوده به نام مویدی که سرانجامش به همین قنات میرسیده، بنابراین نام یخدان مویدی کرمان را نیز از روی همین قنات برداشتند.
بعد از اینکه برق وارد کشور شد، این یخدان‌ها عملا کاربری خود را از دست دادند و کارخانه های یخ سازی احداث شدند که میتوانستند یخ را در ابعاد و در تیراژ بالا خلق کنند. یخدان مویدی نیز تا سال 1380 متروکه شده بود و محلی بود برای تجمع زباله و نخاله.
اما پس از آن و با کمک میراث فرهنگی کرمان احیا شد و بازسازی‌هایی در آن صورت گرفت که منجر به بقای این بنای تاریخی شد.
هم اکنون این بنا زیر نظر اداره ارشاد کرمان و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اداره میشود و داخل این یخدان نیز محلی است برای کلاس‌های مختلف برای نوجوانان.
با توجه به شرایط مذکور، این یخدان بازدید عموم نداشته و مختص به کودکان و نوجوانان میباشد.
یخدان مویدی کرمان در 2 آبان ماه 1378 با شماره 2437 در لیست آثار ملی قرار گرفت.
معماری یخدان مویدی کرمان
در این قسمت قصد داریم شما را با معماری و تزئینات شاهکار یخدان مویدی آشنا کنیم:
ملاتی که برای یخدان مویدی مورد استفاده قرار گرفته از خشت خام و گل میباشد و همانطور که میدانید خشت خام عایق حرارتی بسیار خوبی است. این یخدان که میتوان گفت بزرگترین یخدان خشتی ایران به شمار می‌رود از چند قسمت تشکیل شده است که عبارتند از :
حصار و مخزن آب (یخ) و راهرو که هر کدام کاربری خاصی داشته‌اند که مختصر درباره هر کدام از آنها توضیحاتی ارائه میدهیم.
حصار :
این قسمت از یخدان مویدی کرمان یکی از ارکان اصلی یخدان میباشد چرا که وظیفه مهمی را بر دوش دارد و آن هم ایجاد سایه روی مخزن یخدان در طول روز است. این کار باعث می شود که هوای داخل یخدان خنک بماند و از آب شدن یخ‌ها جلوگیری کند.
حصار ارتفاعی بالغ بر 12 متر دارد.
مخزن :
از دیگر قسمت‌های یخدان، مخزن آن میباشد که در واقع همان قسمت اصلی است که آب در آنجا میماند. این آب از طریق قنات مویدی به یخدان میرسید تا بتوانند آب ذخیره شده را به یخ تبدیل کنند.
لازم به ذکر است که یخ‌ها را در زمستان میساختند که مبادا در فصول گرم سال با کمبود بی آبی مواجه شده و احساس گرمای بیش از حد کنند. بنابراین وجود یک یخدان در شهر کویری مانند کرمان بسیار لازم و ضروری بود.
راهرو :
بخش دیگری که در یخدان مویدی کرمان وجود دارد، راهرو میباشد. این قسمت برای انتقال یخ‌های خرد شده به بیرون از یخدان تعبیه شده است. چون حجم یخ‌های موجود در مخزن زیاد می‌شده بنابراین از درب اصلی نمیتوانستند آن را خارج کنند بنابراین باید مسیری را جهت این کار تعبیه میکردند که راهرو را ساختند.
راهرو در پشت مخزن اصلی قرار دارد.
انبار ذخیره سازی یخ ها :
این قسمت نیز برای ذخیره کردن یخ‌های بریده شده مورد استفاده قرار میگرفته تا هم بتوانند از هدر رفت یخ‌ها جلوگیری کنند و هم محلی برای جمع‌آوری آنها داشته باشند.
روش کار یخدان مویدی کرمان
چگونگی تولید یخ در یخدان ها عملا کاری است یکسان و تقریبا روش کار در تمام یخدان‌ها و یخچالهای خشتی ایران به یک شکل بوده.
ابتدا آب از طریق قنات‌های که در اطراف یخدان بوده که مهمترین آن نیز قنات مویدی است وارد سالن مرکزی یخدان یا همان مخزن اصلی می‌شده، سپس به پشت سالن یعنی جایی که یخ‌ها باید ساخته می شدند هدایت می‌شده.
بعد از این مرحله، یخ‌ها شروع به یخ زدن میکردند. برای اینکه مقدار یخ‌ها زیاد شود و در تابستان با کمبود یخ مواجه نشوند، هر شب و زمانی که حجم یخ‌ها به حدود 30 الی 40 سانتی متر میرسید، آنها را قطعه قطعه میکردند و در انبارهای ذخیره یخ میریختند. تقریبا در زمستان این عمل هر شب صورت میگرفته.
نکته : میگویند برای اینکه یخ‌ها به هم نچسبند مابین قطعات جدا شده، کاه میریختند تا از چسبیدن یخ‌ها به هم جلوگیری کنند.
وندالیسم
یکی از مواردی که حتما لازم دانستیم تا با شما در میان بگذاریم، از بین بردن وندالیسم در آثار تاریخی است.
اگر با این واژه آشنایی ندارید بیایید تا کمی برایتان توضیح دهیم.
وندالیسم در لغت به معنای تخریب‌گرایی و یا خرابکاری است و در گردشگری به آن موضوع اشاره میکند که برخی افراد موجبات خرابی آثار تاریخی را فراهم میکنند.
متاسفانه در ایران و در اکثر جاذبه‌های تاریخی میتوانید با این موضوع مواجه شوید، یعنی افرادی خواسته یا ناخواسته موجب خرابی بخشی از جاذبه‌های تاریخی می‌شوند.
حالا یا با نقاشی کشیدن یا ثبت تاریخ تولد، یا با روشن کردن ذغال و .. بسیاری دیگر از مواردی که آسیب به جاذبه میزند.
پس بیایید از این به بعد کمی برای خود و تاریخ کشورمان ارزش قائل بوده و اگر کسی را مشاهده میکنیم که باعث ایجاد خرابی‌هایی در آثار تاریخی میشود، تذکر داده و جلوی او را بگیریم.
این جاذبه‌های تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار هستند پس باید در حفظ آنها کوشا باشیم.
بهترین زمان بازدید از کرمان و یخدان مویدی کرمان
به نظر شما چه زمانی بهترین تایمی است که میتوانید به کرمان سفر کنید؟
اگر قصد دارید که بهترین زمان ممکن را انتخاب کنید پس با ما همراه باشید …
کرمان شهری است کویری، بنابراین تابستان‌های گرمی دارد و اگر تصمیم داشتید که در تابستان به کرمان سفر کنید، از شرایط و آب و هوایی اطلاعات کامل کسب کنید و حتما لباس خنک با خودتان ببرید.
ایام تعطیلات نوروز یکی از بهترین زمان‌هایی است که سفر به کرمان میتواند لذت بخش باشد، ایام تعطیلات همانطور که میدانید هوا در بهترین حالت خود و خنک و معتدل است، بنابراین میتواند برای سفر مناسب باشد. اما …
اما ایام نوروز بسیار شلوغ است و تراکم جمعیت بسیار بالا، به همین دلیل بازدید از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی بسیار مشکل است، حتی اگر دلتان بخواهد عکسی از خودتان بگیرید، با آن تراکم جمعیت بسیار سخت میشود.
بنابراین ما به شما بعد از ایام تعطیلات نوروز و تا پایان فصل بهار را پیشنهاد میکنیم که بهترین زمان سفر به کرمان و جاذبه‌های این شهر است.
البته کرمان در پاییز و زمستان هم، مخصوصا زمانی که شهر از برف سفید پوش میشود، بسیار جذاب و دیدنی است.
راستی این مطلبو نباید از دست بدی: حمام گنجعلی خان کرمان
آدرس و ساعات بازدید و قیمت ورودی یخدان مویدی کرمان
آدرس و ساعات بازدید : این یخدان در مجاورت خیابان کامیاب قرار دارد. چون مخصوص کودکان و نوجوانان است بازدید برای عموم در نظر گرفته نشده است.
هزینه ورودی : همانطور که در بالا اشلاره کردیم، یخدان مویدی زیر نظر وزارت ارشاد و کانون پرورش فکری اداره می شود و در دسترس عموم نیست، بنابراین نمیتوانید وارد سالن مرکزی یخدان مویدی شوید.
یخدان مویدی کرمان
بدون دیدگاه