مدرسه ضیائیه یزد، نه زندان اسکندر
یزد شهری است ثبت در جهان به سبب بافت تاریخی دیدنی و منحصر به فردش که بی شک فرقی نمیکند که گردشگر خارجی باشید یا داخلی، دلربایی میکند این شهر دوست داشتنی با جاذبه‌های عجیب و گاه غریبش.
مدرسه ضیائیه یا زندان اسکندر (البته به غلط) یکی از همین جاذبه های دیدنی یزد می‌باشد که در گذشته‌ها و سده‌های دور خود را علم کرده و به عنوان یک بنای بزرگ و در عین حال مهم در بین مردم خود را شناسانده. این بنا توسط …
اگر دلتان میخواهد که بیشتر درباره مدرسه ضیائیه یزد بدانید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
تاریخچه ای مختصر از مدرسه ضیائیه یزد (زندان اسکندر)
با این جمله این بخش را آغاز میکنیم، این بنا مدرسه ضیائیه است نه زندان اسکندر.
حتما تا به حال اسم زندان اسکندر را در یزد بسیار شنیده‌اید و برخی از شما ممکن است حتی از آن بازدید هم کرده باشید که خوشبحالتان، اما برای دوستان و عزیزانی که تا‌کنون به این مدرسه و بنای تاریخی نرفته‌اند و علاقه دارند درباره آن بیشتر بدانند توضیحاتی را ارائه میدهیم.
قدمت مدرسه ضیائیه یزد را به حدود 800 سال پیش نسبت می‌دهند زمانی که مربوط می‌شود به دوره‌ای از ایران که سلسله ایلخانیان حکومت میکردند. در آن روزها فردی به نام ضیاءالدین حسین رضی زندگی میکرده که کلنگ ساخت این بنا را زده.
جالب است بدانید که در متون تاریخی بیان شده است که ابتدا بخش گنبد‌خانه مدرسه ضیائیه ساخته شده است اما در آن زمان مدرسه‌ای هم در کار نبوده و بیشتر به قصد آرامگاه ساخته شده است اما بعدها و حدود 200 سال بعد ساختمان مدرسه نیز به آن اضافه و درگاهی برای ارتباط بین این دو سازه بنا شده است.
البته شخص ضیاءالدین خان کل بنا را تکمیل نکرده و بعدها و پس از مرگ وی، پسران او به نام‌های مجد‌الدین حسن و شرف‌الدین علی کار تکمیل ساخت بنا را به عهده گرفتند. مدرسه ضیائیه یزد (زندان اسکندر) هم به عنوان مدرسه فعالیت میکرده هم خانه این دو برادر بوده.
حجره‌هایی که در این بنا میبینید بیشتر برای مجالس بحث و تدریس استادان آن زمان مورد استفاده قرار میگرفته البته محرابی را نیز در قسمت حیاط و در یکی از بزرگترین ایوان‌ها مشاهده میکنید که نشان دهنده این موضوع می‌باشد که از این مکان به عنوان مسجد و جایی برای نیایش هم استفاده می‌شده است.
کتابی هست با عنوان یادگار‌های یزد اثر استاد ایرج افشار که یکی از مهمترین و قابل اعتماد‌ترین منابعی است که برای استان یزد میتوانیم از آن بهره ببریم. در این کتاب از کلمات مسجد، آرامگاه و مدرسه و حتی خانه که برای خاندان رضی بوده،برای این مکان استفاده شده اما زندان هرگز.
جالب است بدانید که مدرسه ضیائیه یزد (زندان اسکندر) در تاریخ 23 اسفند 1346 با شماره 770 ثبت در آثار ملی ایران شده است.
روایات مختلف درباره مدرسه ضیائیه یزد (زندان اسکندر)
در این مورد حرف‌ها و روایات مختلفی وجود دارد که برخی از آنها میگویند زندان اسکندر درست است و برخی میگویند مدرسه ضیایئه درست است، البته ما هم به دسته دوم احترام میگذاریم.
روایات مختلف مربوط به نام مدرسه ضیائیه یزد:
- روایت اول اینکه برخی بر این باورند که اسکندر مقدونی در زمانی که به ایران لشگر‌کشی کرده بود این زندان را ساخت تا اسرایی که از جنگ گرفته بود داخل این زندان کند و به آنها سخت بگیرد. البته صفت دیگری بعد از اسکندر این زندان گرفت و آن زندان ذوالقرنین بود.
- روایت دوم توسط شخصی به نام معین‌الدین نظری که البته در قرن 9 هجری میزیسته بیان کرده که ، بنای زندان اسکندر متعلق به ضحاک است و بالطبع این زندان، زندان ضحاک لقب گرفته است.
- روایت سوم اینکه مردم محلی نیز نظر دیگری داشتند که میگفتند به دلیل وجود چاه عمیقی که در این سازه وجود داشته، پس بنابراین گواه بر این است که این مکان زندان بوده و آن چاه، سیاهچاله‌ای برای زندانیان.
این‌ها روایات مطرح شده بدون سندی است که نشان میدهد زندانی به نام اسکندر وجود ندارد بلکه اثری که باقی مانده یک مدرسه است به نام مدرسه ضیائیه که البته کارشناسان باستان شناسی و میراث فرهنگی نیز کاربری زندان را رد کرده و مدرسه را تایید کردند.
معماری مدرسه ضیائیه یزد (زندان اسکندر)
اول اینکه بگوئیم در این اثر تاریخی دنبال تزئینات و کاشی‌کاری‌ها و مقرنس‌کاری‌های زیبا نباشید، این اثر یک اثر خشتی است که در عین سادگی بسیار حیرت انگیز و جذاب است.
چون در زمان ایلخانیان مدرسه ضیائیه یزد ساخته شده است، بنابراین باید این را بدانیم که از معماری آذری استفاده شده که از آذربایجان به ایران منتقل شده. معماری آذری پس از اسلام به ایران آمده است و اماکن زیادی نیز در ایران هستند که از این نوع معماری بهره جسته‌اند.
شما با یک بنای بسیار بزرگ روبرو هستید اما با یک در بسیار کوچک، زمانی که از در وارد می‌شوید و از پله‌های آن گذر میکنید وارد صحن این مدرسه می‌شوید، بزرگی آن لحظه‌ای شما را میخکوب میکند اما نگران نباشید جزئیات زیادی به غیر از قسمت گنبد‌خانه در این مدرسه لحاظ نشده است.
مدرسه ضیائیه یزد از چند قسمت تشکیل شده است که عبارتند از : چاه، فروشگاه‌های صنایع دستی ، بادگیر و گنبد‌خانه و البته حجره‌هایی که در مدرسه وجود دارند.
گنبد‌خانه: زمانی که به صحن وارد می‌شوید گنبد خانه در سمت راست شما قرار دارد و میتوانید داخل فضای آن شده و از ریز ریز المان‌های به کار رفته در گنبد خانه اعم از کتیبه کوفی دور گنبد که البته اثرات کمی از آن به جای مانده، ارتفاع 18 متری گنبد تا کف زمین و گچ بری‌های داخل فضا لذت ببرید.
چاه آب: کمی دورتر از اتاق بادگیر راه‌پله‌ای به سمت زیر زمین مشاهده میکنید که تا 5 متر عمق دارد، ایجا همان جایی است که مردم محلی سیاه‌چاله خطابش میکردند. از این چاه به عنوان سرداب و برای انتقال آب از زیر زمین به دیگر فضاهای مدرسه استفاده می‌شده.
بادگیر: یزد شهر بادگیر‌هاست و سرتان را هر جا بچرخانید بادگیری را حتی کوچک میتوانید پیدا کنید، مدرسه ضیائیه هم بادگیر بزرگی دارد که مثل باقی بادگیر‌ها هوای خنک را به دیگر بخش‌های مدرسه انتقال میدهد.
حجره‌ها: البته که این حجره‌ها امروزه تبدیل به فروشگاه‌های صنایع دستی شده و با رفتن به مدرسه هم میتوانید از این مکان باشکوه دیدن کنید هم سوغات برای اقوام و آشنایتان تهیه کنید. این حجره‌ها قبلا محل تدریس اساتید آن زمان بوده.
نکته بسیار حائز اهمیت:
همانطور که در پاراگراف‌های بالا خواندید، این مکان به اشتباه زندان اسکندر خوانده می‌شود، پس اگر زمانی خواستید درباره این اثر تاریخی صحبت به میان بیاورید، از مدرسه ضیائیه یزد استفاده کنید نه زندان اسکندر.
آدرس و ساعات بازدید و قیمت ورودی مدرسه ضیائیه یزد
آدرس و ساعات بازدید : بقعه دوازده امام یزد در محله فهادان و در مجاورت بقعه دوازده امام یزد قرار دارد. ساعات بازدید از مدرسه در نیمه اول سال از 09:00 تا 19:00 و در نیمه دوم سال 09:00 تا 17:00 می‌باشد.
هزینه ورودی : هزینه ورودی این مکان برای اتباع ایرانی 20.000 تومان و برای اتباع خارجی 150.000 تومان می‌باشد.
مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای دیدن این مدرسه بین 30 دقیقه الی 1 ساعت نیاز است تا بتوانید کل مدرسه را بازدید داشته باشید.
این بنای تاریخی زیبا ،در حال حاضر فقط فروشگاه شده و تک تک اتاق ها به مغازه تبدیل شده و کسب درآمد میکنند
خیلی ممنون از نظر و نکته‌ای که اشاره کردید.