پل خواجو اصفهان

بیایید تا شما را بیشتر با تاریخچه پل خواجو آشنا کنیم:

در گذشته‌های دور در منطقه فعلی پل خواجو، پلی قرار داشته که بسیار ساده و به دور از هر گونه تزئیناتی ساخته شده بود که نام آن پل حسن بیک بوده. حسن بیک ترکمان یا به نام دیگرش حسن پاشا یکی از امرا و حکام دوران تیموری بوده که این پل به نام او زده شده بود.

اما زمانی که شاه عباس دوم افسار خلافت را در دست گرفت، تصمیم به ساخت پلی در این منطقه از اصفهان گرفت. البته دلایل ساخت این پل به طوریکه در کتب تاریخی آمده زیاد است اما به دو دلیل از آنها که احتمالا درست‌ترین روایت است اشاره میکنیم.

بنابراین شاه عباس دستور ساخت پل خواجو اسفهان را داد تا زرتشتیان به راحتی بتوانند از این رودخانه و در زمان کمتری به صورت میان بر به آن طرف زاینده رود رفت و آمد کنند.

این پل را باید جز پل‌های تاریخی اصفهان بدانیم که با گذشت حدود 400 سال از ساختش هنوز استوار و پابرجا باقی مانده و اتفاقات و رویدادهای تاریخی بسیاری را به خود دیده است.

در کتب تاریخی اگر بگردید و مطالب مربوط به پل خواجو اصفهان را زیر و رو کنید درباره تاریخچه این پل زیبا و منحصر به فرد، موارد زیادی را نمیتوانید پیدا کنید جز چند مورد درباره سال ساخت و گفته سیاحان خارجی که به ایران آمدند و نام‌های مختلف این پل.

همه موارد تاریخی و تقریبا کاملترین آنها را که مربوط به تاریخچه پل خواجو است را میتوانید در این مطلب مطالعه کنید.

تاریخ ساخت بنا در دیگر سایت‌های گردشگری 1060 هجری قمری بیان شده که تاریخ دقیق ساخت پل خواجو نیست و باید به بازه زمانی ساخت پل از ابتدای طراحی تا آخرین آجر گذاشته شده اشاره کرد.

اما اگر بخواهیم به درست‌ترین تاریخ ساخت پل حسن بیک یا همان پل خواجو اشاره کنیم باید به بازه زمانی بین سالهای 1057 تا 1065 اشاره کنیم.

برای پل خواجو اصفهان که از مهمترین و جذاب‌ترین جاذبه‌های اصفهان به حساب می‌آید چندین نام در کتب تاریخی بیان شده که به شرح زیر می‌باشد:

پل حسن بیک: دلیل نامگذاری پل به این نام به این جهت بوده که در گذشته پلی در این ناحیه وجود داشته که یکی از امرای دوران تیموری به نام حسن بیک آن را ساخته بود و پل خواجو روی بقایای آن ساخته شده است.

پل گبرها: اصلا یکی از دلایل اصلی ساخت این پل‌ها رفت و آمد زرتشتیان و یا گبرها بود، به موجب همین کار، این پل را پل گبرها نامیدند.

پل بابا رکن الدین (رکنی، رکن الدوله):  یکی از دراویشی بوده که در اصفهان زندگی میکرده و پس از مرگش در تخت فولاد اصفهان یا همان قبرستان اصفهان که در نزدیکی پل بوده به خاک سپرده شده است.

و

پل شاهی: این نام به این جهت روی این پل گذاشته شده چرا که دستور ساخت این پل را شاه عباس ثانی داده است.

در یکی از کتب تاریخی به نام عباسنامه تالیف محمد طاهر وحید قزوینی درباره مراسم و گلریزان پل خواجو اصفهان این طور نقل شده است:

پس از پایان عملیات ساخت پل شاه عباس دوم دستور آئین بستن و گلریزان و چراغانی پل را میدهد و این مهم را به مقصود بیک سفره چی میسپارد.

مقصود بیک دستور میدهد که طاقهای پل را تزئین کنند، بنابر این دستور هر یک از امرا اصفهان وظیفه گلریزان و چراغانی یکی از طاقهای پل را به عهده میگیرد و تزئینات چشمه‌های وسط پل که اصلی‌ترین جای پل خواجو میباشد از طرف شاه عباس و به نظارت مقصود بیک انجام شده است.

این برنامه و تزئینات تقریبا در ایام تعطیلات نوروز و دیگر اعیاد اسلامی به همین شکل اجرا می‌شد . در شب نیز به دلیل همین چراغانی‌ها و تزئینات، مردم محلی دور هم جمع می‌شدند و از بودن در کنار پل و صدای آبی که در زیر آن جریان داشته لذت میبردند.

درباره معماری منحصر به فرد پل خواجو در 400 سال پیش میخواهیم صحبت کنیم، معماری که تاکنون پابرجا مانده و توانسته خود را از هر گونه آسیب حفظ کند…

عملیات هوشمندانه‌ای در بستر پل خواجو انجام شده که باعث استحکام هر چه بیشتر بنا شده است. به عنوان مثال میتوان به سنگفرش شدن پایه‌ها در مجاورت بستر رودخانه اشاره کرد که احتمال تخریب و فرسایش را به حداقل می‌رساند.

به دلیل زیاد بودن سطح اتصال پل به رودخانه و وزن زیاد پایه‌ها، احتمال لغزش پایه‌های و واژگونی آن‌ها نیز از بین رفته است.

دو نکته را باید متذکر شویم: شکل بالادست پایه‌ها و شکل پایین دست پایه‌ها

شکل پایه‌ها در بالادست به شکل نوک تیز بوده و این شکل طراحی فشار وارده بر اثر جریان آب رودخانه را پل را کاهش میدهد.

شکل پایه‌ها در پایین دست اما، به صورت پله‌ای طراحی شده چرا که در زمان سیل و یا بستن رود برای استفاده از آن به عنوان سد، آب بر روی پل‌ها جریان پیدا کند و با برخورد آب به پله‌ها از سرعت و شدت آنها کاسته شده و اثر مخرب خود را در بستر رود از دست میدهد.

بر روی این پایه‌ها، گذرگاه مسقف پل قرار دارد که از طاق‌هایی با گنبدهای عرقچین تشکیل شده که آن را طاق آهنگ یا طاق گهواره نیز میگویند. این مدل طاق یکی از کهن‌ترین مدل‌های طاق در معماری ایرانی است که بکار گذاشتن یک قوس بر روی دو دیوار موازی تشکیل می‌شود.

در این قسمت میخواهیم به مصالحی که در ساخت پل خواجو استفاده شده است بپردازیم:

آجر: یکی از مهمترین دلایلی که باعث استفاده آجر در ساخت پل خواجو شده است، استحکام بیشتر آن نسبت به خشت است چرا که پل قرار بوده داخل آب زده شود.

سنگ: در بخش‌های زیادی از پل، سنگ مورد استفاده قرار گرفته چرا که استحکام بیشتری را برای پل به ارمغان می‌آورد، بخش‌هایی مانند پایه پل، قسمت‌هایی از بدنه پل و بستر رودخانه و همچنین درون پایه‌ها.

در قسمت کف گذرگاه هم قلوه سنگ بکار رفته چرا که اثر فرسایش و تخریب را که عبور و مرور انسان و درشکه‌ها به وجود می‌آورد را کاهش میدهد. 11 پله‌ای هم که رودخانه را به پل وصل میکنند همگی از سنگ ساخته شده‌اند.

ملات: به دلیل در معرض آب قرار گرفتن باید ملاتی استفاده می شده که تخریب نشده و استحکام زیادی نیز داشته باشد که ملات آهکی و ساروج بهترین گزینه‌ها بودند.

ساروج چیست: ساروج را باید از ابداعات معماران ایرانی بدانیم و به این شکل تهیه می‌شود که آهک و خاک رس را با هم ترکیب میکنند تا گل سفت بدست آید سپس این گل را با خاکستر بدست آمده از کوره‌های حمام ترکیب میکردند و بعد آنها را با چوب‌هایی که قطر 10 سانتی متر داشتند میکوبیدند.

ملاتی که به دست می‌آمده را ساروج میگفتند که از استحکام بالایی نیز برخوردار بوده.

کاشی: جهت تزوین قسمت‌های مختلف پل از دو مدل کاشی کاری استفاده شده است، کاشی هفت رنگ و کاشی مُعَقَّلی.

کاشی معقلی نوعی کاشی کاریست که فقط از اشکال هندسی ساخته می‌شود و در چندین شکل طراحی میشود که کاشی با کاشی و کاشی با آجر جز متداولترین مدل‌های استفاده شده از کاشی معقلی است.

چوب: پل خواجو تلفیقی است از المان‌های مختلف معماری که چوب هم یکی از آنها است. در قسمت دریچه‌های آب گیر از چوب استفاده شده است. وقتی دریچه‌های پل را به منظور ایجاد سد بروی رودخانه میبستند از این دریچه‌های چوبی استفاده کردند.

در مورد پل خواجو اصفهان چندین مورد ذکر شده که از ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد آن می‌باشد که در این قسمت به تعدادی از آنها اشاره میکنیم.

شمع پل خواجو: بستگی به جایگاه ایستادن شما دارد، اگر در قمست پایین پل به سمت لبه بایستید و به طاق‌های و دیوارهای میانی نگاه کنید با شمایل شمع مواجه می شوید.(عکس شمع در پایین مشخص شده است)

شیرهای سنگی خواجو: در دو طرف پل دو عدد شیر سنگی وجود دارد که متاسفانه در طی سالیان حتی در همان سالهای ابتدایی ساختش، افرادی قصد تخریب آنها را داشتند و صدماتی را به آنها وارد کردند. اینکه چرا اینکار انجام شده مشخص نیست.

در مورد شیرهای سنگی مورد خاصی در دیگر سایت‌ها اشاره شده مبنی بر اینکه اگر سمت یکی از شیرهای سنگی بایستید، شیر سنگی آن طرف پل چشمک میزند. این موضوع درست نیست.

سنگ قبرهای خواجو: همانطور که میدانید پل خواجو اصفهان در نزدیکی قبرستان تخت فولاد قرار دارد. در سال 88 حفاری‌هایی در بستر این پل انجام شد که موجب کشف سنگ قبرهای نفیس و کهنی شد که روی آنها علامت‌های عجیبی حک شده بود. این سنگ قبرها به موزه تخت فولاد انتقال داده شد.

همیشه از مهمترین سوالاتی که برای سفر به یک مقصد وجود دارد، بهترین زمانی است که میتوانید به آن مقصد سفر کنید. حالا میخواهیم به شما بگوئیم که بهترین زمان سفر به اصفهان چه موقع است.

ایام عید زمان بسیار خوبی برای سفر به اصفهان و بازدید از جاذبه‌های تاریخی این شهر مخصوصا پل خواجو اصفهان است اما …

اما ایام عید زمان پیک سفر به اصفهان است که باعث شلوغی و تراکم بالای جمعیت در این شهر می‌شود. پیشنهاد یگانه گشت برای سفر به اصفهان ماه های اردیبهشت و خرداد است که هم اصفهان خلوت است هم سرسبزی به اوج خود رسیده است.

آدرس و ساعات بازدید : برای دسترسی به پل خواجو کافی است از شمال خود را به میدان پارک خواجو برسانید و از جنوب نیز به میدان فیض اصفهان. این پل پذیرای تمام عابرین و مسافرین به صورت 24 ساعته می باشد.

هزینه ورودی : بازدید از پل خواجو اصفهان رایگان است و نیاز به پرداخت هیچ‌گونه هزینه نیست.

مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای بازدید از پل خواجو، زمان مورد نیازی که توصیه شده است بین 1 ساعت تا 1:30 ساعت می‌باشد.