کاخ هشت بهشت اصفهان، بهشتی در قلب ایران
ایران زیبای ما پر است از اماکن زیبایی که هر کدام برای خود جاذبهای منحصر به فرد شناخته میشوند، اصفهان یکی از شهرهای ایران است که هم تاریخچهای کهن دارد هم تعداد زیادی جاذبه تاریخی که نه تنها یک بار بلکه باید چندین بار باید از آنها بازدید کرد.
یکی از همین جاذبهها، کاخ هشت بهشت اصفهان است که سالانه افراد زیادی را به سمت خود میکشاند آنقدر که دلرباست. این کاخ دارای تاریخچهای 400 ساله میباشد که تا امروز افراد زیادی از بزرگان و حاکمین در این کاخ رفت و آمد داشته و به حکومت پرداختند.
اشتباه نکنید، کاخ هشت بهشت اصفهان با کاخ هشت بهشت تبریز تفاوت دارد. هم اکنون در ایران فقط یک کاخ هشت بهشت وجود دارد و آن هم در اصفهان است. کاخی که در تبریز به نام هشت بهشت بوده سالیان پیش تخریب شده و امروزه اثری از آن موجود نیست.
کاخ هشت بهشت اصفهان در سال 1080 هجری قمری ساخته شده است و …
اگر دلتان میخواهد که بیشتر درباره کاخ هشت بهشت اصفهان بدانید با یگانه گشت و ادامه این مطلب همراه ما باشید.
تاریخچهای مختصر از کاخ هشت بهشت اصفهان
بیایید تا شما را بیشتر با تاریخچه کاخ هشت بهشت آشنا کنیم:
یکی از سلاطین سلسله صفوی به نام شاه سلیمان که نام پیشین وی شاه صفی میباشد، قصد کرد که کاخی را برای خود در باغی بسازد، سپس معماران خود را فراخواند جهت طراحی کاخی که هم عظمت داشته باشد هم شاه سلیمان را راضی کند.
بهترین معماران و استادان بنا گرد هم آمدند و طرحی را نشان شاه صفوی دادند و او از طرح ابراز رضایت کرد. سپس شروع به ساخت کاخ کردند. البته این را باید بدانید که کاخ هشت بهشت بعد از اتمام کاخ چهلستون اصفهان ساخته شده است نه قبل از آن.
نکتهای در مورد این کاخ وجود دارد که دانستنش خالی از لطف نیست:
شاه سلیمان صفوی یکی از پادشاهانی بود که در مدت سلطنت خود (28 سال) در اصفهان اماکن زیادی را ساخت و هشت بهشت هم یکی از آنها بود که به زیبایی هر چه تمامتر ساخت آن را به پایان رساند.
نکته اینجاست که در برخی آثار تاریخی و در برخی کتب، ساخت کاخ هشت بهشت اصفهان را به فتحعلی شاه قاجار نسبت دادند که این موضوعی است اشتباه. در زمان فتحعلی شاه این کاخ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و این کار را پسر وی صفیالدوله انجام داده است.
کاخ هشت بهشت اصفهان در 22 آذر ماه 1313 با شماره 227 در لیست آثار ملی قرار گرفت.
سیاحان و جهانگردان و کاخ هشت بهشت اصفهان
در گذشته سیاحان و جهانگردان زیادی از کاخ هشت بهشت اصفهان بازدید داشتهاند که درباره زیباییهای این باغ حرفهای شنیدنی زدهاند، بیایید تا با هم چند مورد از این سخنان را با هم بخوانیم :
به عنوان مثال شاردن جهانگرد فرانسوی که کتاب سفرنامهاش یکی از معتبرترین کتابهای تاریخ ایران میباشد، درباره کاخ و باغ هشت بهشت اینطور گفته است:
… من قول دادهام که در طی توصیف باغهای اطراف خیابان زیبای اصفهان شرح یکی از تالارهای یکی از باغها را موسوم به باغ بلبل بدهم. این عمارت را عمارت بهشت، مینامند. عمارت در لغت به معنای خانه تفریح و خوشی است و بهشت طبقه دهم آسمان را گویند
در این بنا نقاشیهای برهنه و فرح انگیز بسیار زیبایی وجود دارد و در همه جا آینههای بلورین در دیوارها بکار رفته است. در این عمارت اتاقهای آینه کاری کاملی است که اثاثه هر اتاق از باشکوهترین و شهوتانگیزترین نوع خود در دنیاست. اتاقهای کوچکی نیز در این عمارت وجود دارد که فقط گنجایش یک رختخواب را دارد، در خاورزمین، رختخواب پرده نداشته و روی زمین پهن میشود. …
یا انگلبرت کمپفر یکی از سیاحان مشهور اروپایی و اهل آلمان، که در دوران صفویه به اصفهان سفر کرده اینطور نقل میکند:
… به هر حال باغ بلبل از طرف شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان چنان به وفور با خیابانهای مشجر، کاخها و باغچهها و فوارههای مجهز شده است که ظاهرا از نظر زیبایی در سراسر ایران هیچ جای دیگری به آن نمیرسد. جلال و جبروت و زیبایی بینظیری که این باغ دارد باعث شده که به آن هشت بهشت بگویند.
آوای خوش دائمی ریزش آب از منفذ چلیپاواری که در مرمر سقف ایجاد کردهاند تماشاگر را آرامش و آسایش میبخشد چنانکه او مشکل میتواند ضمن تماشای این بازی با شکوه آب، از به خواب رفتن خود جلوگیری کند….
نفر دیگری که درباره کاخ هشت بهشت اصفهان سخنانی گفته، پاسکال کوست یکی دیگر از جهانگردان اروپایی میباشد که به اصفهان آمده است:
(پاسکال کوست همان شخصی است که به اشتباه افتاده و گفته است که این کاخ توسط فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است)
… عمارتی که هشت بهشت یا هشت در بهشت نام دارد به وسیله فتحعلی شاه قاجار در محوطه کاخهای دوران صفوی ساخته شده است و بمنزله قصر تابستانی محسوب میشده که هشت نفر از محبوبههای شاه در آن سکونت داشتهاند و هر یک از آنها اقامتگاه جداگانهای در اختیار داشته است.
در تالار اصلی، تابلو نقاشی بزرگی دیده میشود که فتحعلی شاه را بر روی تخت نشان میدهد و در اطراف او چند نفر از فرزندانش قرار گرفتهاند.
محوطه کاخ با چنارهای بلند محصور شده و باغچههای گل آنرا آرایش میدهند، این گلها بیشتر از نوع گل رز و یاسمن هستند….
مادام دیولافوا سیاح دیگری است که به ایران سفر کرده و جزئیاتی را درباره کاخ هشت بهشت اصفهان بازگو کرده. مادام در سال 1298 هجری قمری به اصفهان آمده است. وی درباره این کاخ اینطور بیان میکند:
زمان رفتن از کاخ چهلستون به کاخ هشت بهشت باید از کنار حوضی عبور کنید که در میان دو باغ قرار گرفته. این باغها سلیقه و ذوق ایرانیان را به خوبی نشان میدهد، نه به پارکهای انگلیسی که از باغچههای چمنزار و تپههای گل و درختان نشاط آور آراسته شده شباهتی دارند و نه به باغهای فرانسه قرن هفدهم که کاملا بینظم بودند.
در آنطرف باغ کاخ هشت بهشت قرار دارد که مرکب از یک سالن و تالار بزرگ مرکزی و چهار ایوان و چهار دستگاه میباشد که به وسیله پلههایی به هم متصل شدهاند. به روی یکی از دیوارهای تالار اصلی تابلوی بزرگی دیده میشود که شمایل فتحعلی شاه قاجار همراه با پسرانش را نشان میدهد و تابلوی دیگری نیز وجود دارد که فتحعلی شاه را مشغول شکار حیوانات نشان میدهد که توصیفش اینطور است:
شاه به روی اسب خم شده و نیزهای در دهان حیوان فرور برده است که معلوم نیست شیر است یا پلنگ، گویا نقاش در پی این بوده که فقط هیکل سلحشور مانند فتحعلی شاه را نقاشی کند و حیوان زیاد برایش حائز اهمیت نبوده.
کاخ هشت بهشت اصفهان زمانی مسکن هشت نفر از حوریان و زنان سوگولی دربار فتحعلی شاه بوده اما امروز که من در آن هستم هیچگونه اثری از بودن آنها در این کاخ وجود ندارد.
کاخ هشت بهشت اصفهان در دوران قاجار
زمانی بود که اصفهان به اوج زیبایی و هنر رسیده بود و مردم شهر از زندگی در این دیار لذت میبردند اما دورانی رسید که به جرأت میتوان گفت یکی از غمانگیزترین دوران شکوه اصفهان است، آن هم با آمدن ضلالسلطان برادر مظفرالدین شاه و پسر ناصرالدین شاه قاجار.
در زمان حکومت وی در اصفهان اماکن تاریخی بسیاری تخریب شدند که اگر امروزه آنها وجود داشت، زیبایی و شکوه و عظمت اصفهان دو چندان میشد.
در زمان وی اما در کاخ هشت بهشت اصفهان مدرسهای دایر شد به نام همایونی که ریاست آنرا نیز به علی خان ناظم العلوم سپردند که البته اثرات خوبی نیز در شهر گذاشت اما شوربختانه 2 سال بیشتر دوام نداشت و تعطیل شد.
مادام دیولافوا درباره مدرسه همایونی نیز مطالبی را بیان کرده که به این شرح است:
چون دکتر سرتیپ تقی خان (راهنمای مادام در سفر به اصفهان) به من اطلاع داد که اینجا مدرسه است، من از او تشکر کردم چرا که بدون اطلاع او هرگز خیال نمیکردم که در مدرسهای هستم، نیمکت و میز و تخته سیاه و تریبون معلم و کتابخانه در اینجا از جمله چیزهایی است که بیفایده محسوب شده است. ایرانیان بزرگ و کوچک، خوشنویس یا بدنویس، شاگرد و معلم همه کاغذ را به کف دست قرار داده و یا روی زانو گذارده و مینویسند.
جالب اینجاست که هر گاه فرشی روی زمین افتاده باشد و چوب فلکی هم در کناری دیده شود میتوان فهمید که اینجا دیوانخانه یا مکتب است.
بعد از مدرسه همایونی که تعطیل شد باغ و کاخ هشت بهشت را به بانو عظمیالدوله دختر ناصرالدین شاه و برادر ظل السلطان سپرده شد مشروط بر اینکه تغییراتی را چه در خود بنای کاخ و چه در باغ و حریم چهارباغ نداشته باشد و آن را همانگونه که هست نگهداری کند.
پس از او باغ به وراث او رسید ولی متاسفانه تغییراتی در کاخ صورت گرفت که به موجب آنها مانند چهلستون تمام نقاشیها و طلاکاریها و آینهکاریها به کل از بین رفته و با گچ پوشانده شدهاند.
درست است که خود ظل السلطان به باغ و کاخ هشت بهشت اصفهان دست نزد و آنرا سالم نگه داشت اما نوادگان او خوب از خجالت کاخ درآمدند و به جد خود ادای احترام کردند.
کاخ هشت بهشت اصفهان در دوران پهلوی و جمهوری اسلامی
بعد از به روی کار آمدن حکومت پهلوی کاخ تا چندین سال متروکه باقیمانده بود اما در دوران پهلوی دوم یعنی در سال 1343 کاخ را به وزارت فرهنگ و هنر واگذار کردند تا تعمیرات اساسی در جهت احیای کاخ انجام دهد. وزارت مربوطه این مهم را به اداره باستانشناسی سپرد.
در آن زمان اداره باستانشناسی، هیئتی را از متخصصین ایرانی و ایتالیایی مامور انجام تغییرات کرد و قصد آنها این بود که کاخ را دوباره به دوران اوج خود برسانند ولی متاسفانه کار زمین ماند و نتوانستند کامل کاخ را احیا کنند.
از روی کار آمدن جمهوری اسلامی تا به امروز نیز، این کاخ زیر نظر اداره میراث فرهنگی شهر اصفهان اداره می شود.
معماری کاخ هشت بهشت اصفهان
در این قسمت قصد داریم شما را بامعماری و تزئینات شاهکار کاخ هشت بهشت آشنا کنیم:
محوطه اصلی کاخ هشت بهشت اصفهان
ابتدا به بخشهای مختلف محوطه اصلی باغ هشت بهشت میپردازیم.
ورودی اصلی کاخ:
دو ورودی برای این باغ در نظر گرفته شده است، یکی از سمت غرب باغ که به خیابان چهار باغ منتهی میشود و دیگری از سمت شرق باغ که البته ورودی شرقی ورودیه اصلی باغ میباشد. این ورودی نیز به خیابان هشت بهشت منتهی میشود.
استخرهای کاخ:
کاخ چهلستون که از زیباترین کاخهای شهر اصفهان به شمار میرود دارای دو حوض میباشد یکی در قسمت شرقی و دیگری در پشت بنا و در قسمت غربی بنای اصلی کاخ وجود دارد اما کاخ هشت بهشت فقط دارای یک حوض میباشد آن هم در قسمت شرقی باغ و عمارت اصلی.
البته سه حوض دیگر در عمارت اصلی کاخ وجود دارد که یکی در وسط تالار اصلی و دو تای دیگر در قسمتهای شرقی و جنوبی باغ قرار گرفتند .
باغ کاخ:
از دیگر ویژگیهای مهم و جذاب کاخ هشت بهشت، باغ آن میباشد که در گذشته بسیار بزرگتر بوده اما به مرور زمان و با ساخت و سازهایی که صورت گرفته از مساحت آن کاسته شده. البته در گذشته این باغ نام دیگر داشته که بلبل صدایش میزدند و آن هم به دلیل وجود انبوهی از بلبلان در محیط باغ بوده.
امروزه این باغ به پارک تبدیل شده و به دور از هیاهو و سر و صدای شهر محیطی آرام را برای بازدیدکنندگان از باغ و کاخ فراهم کرده است.
عمارت کاخ هشت بهشت اصفهان
ظاهر عمارت اصلی:
درباره تاریخچه باغ و کاخ صحبت کردیم، در مورد ورودیهها و حوض داخل باغ نیز مطالبی را بیان کردیم، حالا نوبت به گوهر اصلی باغ هشت بهشت اصفهان یعنی کاخ اصلی آن میرسد.
عمارتی 8 ضلعی با 4 ایوان بزرگ که به جز یک ایوان، بقیه دارای 2 ستون چوبی میباشند مشخصات اصلی عمارت هشت بهشت است. برای ورود به عمارت اصلی فقط یه ایوان در نظر گرفته شده است که دارای پله میباشد، دیگر اضلاع عمارت پلکانی برای ورود به کاخ ندارند.
قاعده و سطح کلی بنا روی سنگ مرمر قرار گفته، تقریبا اکثر کاخهای آن زمان را به این شکل میساختند که بنای اصلی را روی سنگ مرمر قرار میدادند.
همانطور که به زیبایی عجیب کاخ نگاه میکنید میتوانید 2 ناودان را نیز در هر ایوان مشاهده کنید، جمعا 8 ناودان در 4 طرف اصلی عمارت هشت بهشت وجود دارند که بتوانند به راحتی آب باران را به خارج از عمارت هدایت کنند.
ایوان های عمارت اصلی:
از دیگر جذابیتها و دیدنیهای عمارت هشت بهشت، ایوانهای آن میباشد.
در چهار طرف اصلی بنا میتوانید 4 ایوان را مشاهده کنید که 3 تای آنها با 2 ستون چوبی نگه داشته شده و یکی از آنها به دلیل کوچکتر بودن ایوان، نیازی به ستون چوبی نداشته است. سقف ایوانهای شرقی و غربی نیز با چوب و آینهکاریهای هندسی تزئین شده است.
در گذشته این ایوانها مزین به فرش بوده و همه آنها دارای فرشهای نفیسی بودند که امروزه اثری از آنها موجود نیست.
دو ایوان دیگر که سقف چوبی ندارند با مقرنس تزئین شدهاند که همانطور که قبلتر اشاره کردیم، مقرنسهای زیبای آنها که طرح و نقشهای فوقالعادهای داشتند در دوران قاجار تمام با گچ پوشانده شدهاند و فقط سقف تالار اصلی از گزند آنها حفظ شده است.
در آن دوران مقرنس بسیار کاربرد داشته و جز هنرهای برتر معماری به حساب میآمده، حتی سر ستونها نیز با طرح مقرنس کنده کاری شده که زیبایی خاصی به آنها بخشیده است.
تالار اصلی عمارت هشت بهشت:
میرسیم به جذابترین بخش کاخ هشت بهشت اصفهان یعنی تالار اصلی.
وسط تالار شما با حوضی سنگی روبرو میشوید که در گذشته فواره آن روشن بوده و صدای دلنشینی را در تالار اصلی پخش میکرده که خود در آن زمان جز ویژگیهای مثبت کاخ به حساب میآمده.
کافی است سر خود را به بالا چرخانده و سقف فوقالعاده و شاهکار عمارت اصلی را نظاره کنید، سقفی که به جرأت میتوان گفت، جز بیبدیل ترین معماریهای ارزنده اصفهان است. با مقرنس طاق طبقه بالا اگر بخواهیم حساب کنیم، 7 ردیف مقرنس در این قسمت طراحی شده که به گنبد بنا می رسد.
مقرنس تالار اصلی خوشبختانه از تخریب در امان مانده و به همان صورتی که در گذشته بوده، حفظ شده است و تقریبا هیچ بخشی از مقرنسهای سقف از بین نرفته.
عمارت در دو طبقه بنا شده است که هم در طبقه پایین و هم در طبقه بالا دارای اتاقهایی است. جالب است که بدانید چهار طرف اصلی بنا با سه راهرو و بالکن به هم متصل شدهاند و فقط سمت شمالی تالار است که راهرو و بالکنی برایش ساخته نشده است.
در طبقه پایین شما با 4 اتاق روبرو هستید که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند که در بخش بعدی به آنها می پردازیم …
اتاق های طبقه اول عمارت اصلی:
در چهار گوشه تالار اصلی 4 اتاق وجود دارد که پلههایی نیز در قسمتی از آنها قرار دارد که شما را به طبقه بالا میرساند.
این اتاق ویژگیهای جذابی دارند از جمله میتوان به مقرنسکاریهای زیبا و محصور کننده، نقاشیهای دیواری دلربا، پنجرههای مشبک رو به باغ و همینطور محراب آنها اشاره کرد. البته بسیاری از طرح و نقشهای اتاق به مرور زمان از بین رفته و دیگر اثری از آنها در کاخ وجود ندارد.
بله درست شنیدید، هر کدام از 4 اتاق پایین دارای محراب میباشند که به فراخور ناحیه اتاق و در راستای قبله ساخته شدهاند.
تزئینات کاخ هشت بهشت اصفهان
تزئینات زیادی را میتوانید درون کاخ و بر روی دیوارها مشاهده کنید، به عنوان مثال میتوان به:
گچبریهای روی سقف
نردههای چوبی مشبک بالکنهای درونی و بیرونی کاخ
آینهکاریهای شاهکار در کناره طاقها
پنجرههای مشبک بنا
کاشیکاریهای فوقالعاده روی حوض ایوان بیستون
نقش و نگارهای ظاهری بنا که در کناره طاقها انجام شده
اشاره کرد.
یک موضوع دیگر نیز وجود دارد که نباید از یادمان برود و آن هم گنبد مرکز تالار است که در بالاترین نقطه تالار قرار گرفته و دارای 8 پنجره چوبی مشبک و تزئینات آینهکاری زیبایی میباشد.
وجه تسمیه کاخ هشت بهشت اصفهان
همانطور که بالاتر توضیح دادیم در گذشته این باغ را باغ بلبل میگفتند اما بعدها نام آن را تغییر دادند، اینکه چه کسی نام این باغ را از بلبل به هشت بهشت تغییر داده مشخص نیست اما میتوان گفت هر که این کار را کرده بسیار هوشمندی به خرج داده است.
نام باغ در کتب تاریخی به شکلهای دیگری نیز بیان شده است که به ترتیب زیر است:
هشت در بهشت – هشت به هشت و نام اصلی آن هشت بهشت
هشت را از عمارت اصلی کاخ برداشتند چرا که بنای اصلی کاخ در 8 ضلع ساخته شده است، بهشت نیز از روی باغ برداشته شده است چرا که در گذشته این باغ هم باشکوهتر بوده و هم بزرگتر و چیزی شبیه به بهشت را در ذهن مجسم میکرده.
وندالیسم
یکی از مواردی که حتما لازم دانستیم تا با شما در میان بگذاریم، از بین بردن وندالیسم در آثار تاریخی است.
اگر با این واژه آشنایی ندارید بیایید تا کمی برایتان توضیح دهیم.
وندالیسم در لغت به معنای تخریبگرایی و یا خرابکاری است و در گردشگری به آن موضوع اشاره میکند که برخی افراد موجبات خرابی آثار تاریخی را فراهم میکنند.
متاسفانه در ایران و در اکثر جاذبههای تاریخی میتوانید با این موضوع مواجه شوید، یعنی افرادی خواسته یا ناخواسته موجب خرابی بخشی از جاذبههای تاریخی میشوند.
حالا یا با نقاشی کشیدن یا ثبت تاریخ تولد، یا با روشن کردن ذغال و .. بسیاری دیگر از مواردی که آسیب به جاذبه میزند.
پس بیایید از این به بعد کمی برای خود و تاریخ کشورمان ارزش قائل بوده و اگر کسی را مشاهده میکنیم که باعث ایجاد خرابیهایی در آثار تاریخی میشود، تذکر داده و جلوی او را بگیریم.
این جاذبههای تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار هستند پس باید در حفظ آنها کوشا باشیم.
بهترین زمان بازدید از کاخ هشت بهشت اصفهان
همیشه زمانی که قصد سفر به مقصدی را داریم ابتدا تحقیق میکنیم که ببینیم چه زمانی را باید برای سفر به آن مقصد انتخاب کنیم. بنابراین به دنبال بهترین زمان سفر به مقصد مورد نظرمان میگردیم. در این قسمت ما میخواهیم به شما بگوئیم که بهترین زمان سفر به اصفهان و جاذبههای آن چه موقع است.
ایام عید را باید یکی از بهترین زمانهای سفر به اصفهان دانست چرا که بهار رسیده و درختان با شکوفههای بهاری خود نمایی دلانگیز از شهر اصفهان ارائه میدهند و باغها و کاخهای اصفهان همگی مملو از زیباییهای حیرتانگیز است.
اگرچه تعطیلات عید نوروز یکی از بهترین مواقعی است که میتوانید از اصفهان بازدید داشته باشید اما شلوغترین زمان اصفهان نیز به حساب میآید بنابراین اگر شلوغی را دوست ندارید میتوانید زمان دیگری را برای سفر خود انتخاب کنید.
پیشنهاد یگانه گشت به شما ماههای اردیبهشت و خرداد میباشد، ممکن است در این دو ماه از شکوفههای بهاری خبری نباشد اما هم هوای اصفهان خنک و دلپذیر شده و هم از تراکم جمعیت در فضای شهر و در داخل جاذبهها کاسته شده است.
راستی این مطلبو نباید از دست بدی: کاخ چهلستون اصفهان
آدرس و ساعات بازدید و قیمت ورودی کاخ هشت بهشت اصفهان
آدرس و ساعات بازدید : به دلیل نزدیکی کاخ هشت بهشت اصفهان به کاخ چهلستون اصفهان میتوانید با یک تیر دو نشان بزنید، هم میتوانید از کاخ چهلستون بازدید کنید هم از کاخ هشت بهشت. فقط کافیست خود را به میدان دروازه دولت اصفهان برسانید تا بتوانید از این کاخ دیدن داشته باشید.
ساعات بازدید از کاخ هشت بهشت اصفهان از 9:00 صبح الی 17:00 بعد از ظهر میباشد. البته آخرین زمان برای تهیه بلیط ساعت 16:30 بوده و بعد از این ساعت امکان تهیه بلیط وجود ندارد.
هزینه ورودی : هزینهی بازدید از کاخ هشت بهشت اصفهان، برای بازدیدکنندگان ایرانی مبلغ 20.000 تومان و برای بازدیدکنندگان خارجی مبلغ 150.000 تومان میباشد
مدت زمان مورد نیاز برای بازدید : برای بازدید از کاخ هشت بهشت، زمان مورد نیازی که توصیه شده است بین 1 ساعت تا 1:30 ساعت میباشد.
بدون دیدگاه